Qashqadaryo vohasi ilk temir davri yodgorliklari

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
http://www.newjournal.org/  Volume–18_Issue 4_December_2022 
67 
A.S.Sagdullayev oʻrgangan aholi punktlari orasida ularning ikki turini ajratib 
koʻrsatadi: atrofi toʻrtburchak yoki dumaloq devor bilan oʻralgan, maydoni toʻrtdan 
ikki gektargacha boʻlgan aholi punkti va mustahkamlanmagan tarqoq posyolka 
shaklida kichik istehkomga ega. katta tepalik. Yerqo‘rg‘on va Chiroqchi posyolkasi 
o‘rnida joylashgan ilk aholi punktining arxitektura-rejaviy xususiyatlarini baholash 
qiyin, chunki. birinchisi uning negizida qurilgan qadimiy shaharning ulkan qalinligi 
bilan to'sib qo'yilgan, ikkinchisi esa Chimqo'rg'on suv ombori suvlari tomonidan 
vayron qilingan. Chiroqchi manzilgohida faqat yupqa madaniy qatlam koʻrinishidagi 
madaniy yotqiziqlarning quyi qismi qoldiqlari va kulolchilik buyumlari, hayvon 
suyaklari, alohida tosh buyumlari boʻlgan xoʻjalik chuqurlari topilgan
N.I.Krasheninnikova boshchiligidagi ekspeditsiya tomonidan 1981-1984-
yillarda Sho’robsoyning o’rta oqimida mil.avv. I ming yillik birinchi yarimiga
oid Sangirtepa, Uzunqir, Podayotoqtepa yodgorliklari ochib o’rganildi, hamda
ularning mudofa devorlarni o’rganish borasida tadqiqotlar o’tkazildi. Bu yerda 
o’tkazilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, Uzunqir o’tkazilgan tadqiqotlar shuni 
ko’rsatadiki Uzunqir, Podayotoqtepa yodgorliklari taxminan 700-800 metr uzoqda 
joylashgan Sangirtepa yodgorligi esa Uzunqir yodgorligidan janubda joylashgan
bo’lib, orasidagi masofa taxminan 1 kmni tashkil etadi. Olib borilgan
tadqiqotlar natijasi shuni ko’rsatadiki Sangirtepaning ilk shakllanish davri mil.avv IX-
VIII asrlarga to’g’ri keladi. Bu davrda bu yerda mustahkam paxsa devor bilan
devor bilan o’ralgan yirik inshoat barpo etiladi. Mil.avv.VIII-VI asrlarda yodgorlik 
atroflari o’zlashtirilib, qurulishlar olib borilgan. Tadqiqotlar davomida Sangtepa 
manzilgohidan mil.avv. IX-VII asrlarga oid odam sklet suyagining qoldiqlari ham 
topilgan. 
Uzunqir 
yodgorligi Qashqadaryo viloyatining Kitob tumanida joylashgan 
bo‘lib, u ilk temir davriga oid. Hozirgi paytda uning mudofaa devorining bir qismi 
saqlanib qolingan. Mudofaa devorining pastki qismi guvaladan, yuqori qismi esa paxsa 
va xom g‘ishtdan qurilgan. Devor qalinligi 1,85 metr bo‘lib, uning tashqi tomonidan 
to‘g‘ri burchakli minora–burjlar bilan mudofaalangan. Devorlarda shinaklar mavjud. 
Sug‘diyonaliklar sug‘orma dehqonchilik va chorvachilik bilan shug‘ullanganlar. 
Dehqonlar bug‘doy, arpa, javdar ekkanlar. 
Qashqadaryo vohasida topilgan kulolchilik buyumlari ikki guruhga bo‘linadi. 
1.Kulolchilik charxida ishlangan naqshsiz idishlar–kosa, tovoq, xumchalar. 2.Qo‘lda 
yasalgan va geometrik naqshlar bilan bezatilgan idishlar. Ular asosan tog‘oldi 
xududlaridan topilgan
1
. 
1. WWW.malumot.ru 
2. forum.ziyouz.com 

---