Qashqadaryo vohasi ilk temir davri yodgorliklari

---

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
http://www.newjournal.org/  Volume–18_Issue 4_December_2022 
65 
QASHQADARYO VOHASI ILK TEMIR DAVRI YODGORLIKLARI 
 
Oltiyev Quvonchbek Avliyoqul o'g'li 
Oʻzbekiston Milliy Universiteti
Tarix fakulteti arxeologiya 
 yoʻnalishi 2-kurs magistranti 
Annotatsiya:
Ushbu maqolada Qashqadaryo vohasidagi ilk temir davriga oid 
yodgorliklar, u yerdan topilgan qazilmalar, bu mavzuga o’z hissasini qo’shgan 
arxeolog va tarixchilarning o’rni va qilgan ishlari haqida fikr-muohazalar mavjud. 
Kalit so’zlar:
moddiy va ma’naviy yodgorliklar, arxeologik va me’morchilik 
yodgorliklari, 
Chiroqchi manzilgohi,
 
Uzunqir
 
yodgorligi.
Vatanimiz O’zbekiston o’z mustaqilligini qo’lga kiritgandan so’ng ota-
bobolarimiz yashab o’tgan tarixiy davr, yashash tarzi, madaniyati, ma’naviy-ma’rifiy 
jabhalarini o’rganish borasida izlanishlarni qaytadan boshlandi. Tarixga oid moddiy va 
ma’naviy yodgorliklar tarixchi va arxeologlar tomonidan o’rganilishiga jiddiy e’tibor 
qaratildi. 
Qashqadaryo vohasi (Janubiy So’g’d) Markaziy Osiyoning qadimiy tarixiy- 
geografik hududlaridan biridir. Vohaning boy tarixi ko’plab tadqiqotchilar diqqatini 
o’ziga jalb qilib kelmoqda. Qashqadaryo viloyati ko’p sonli arxeologik va 
me’morchilik yodgorliklari, xalq hunarmandchiligi markazlari keng tarqalgan o’lkadir. 
Vohaning qadimiy tarixi ham muhim voqealarga boy. Viloyat qadimgi savdo yo’llari 
chorrahasida joylashgan bo’lib, bu to’g’risidagi ma’lumotlar yozma manbalarda ham 
keng zaqlangan
1
. 
Ilk temir davriga oid yodgorliklar S.K.Kabanov tomonidan bundan 60-yil oldin 
o’rganilganligi va bular Tanhozardaryo va Yakkabog’daryo quyi qismlarida topib 
tekshirilgan edi
2
.
Toshkent Davlat universiteti O’rta Osiyo arxealogiyasi kafedrasining 1976-
1976-yillarda A.S.Sagdullayev tomonidan olib borgan tadqiqotlari natijasida 
Qashqadaryo vohasining sharqiy qismida ham bir qator ilk temir davri yodgorliklari 
ochildi. Daratepa yodgorligida ko’p yillik tadqiqotlar natijasida ushbu hudud uchun xos 
mil.avv VII-IV asrlarga oid turar joylar tuzilishi qazib o’rganildi.
 
Miloddan avvalgi II ming yillik oxiri va I ming yillik boshlari O'rta Osiyoda 
qabila va xalqlarning keng ko'lamli ko'chishi, ilk temir davrining boshlanish davri 
bo'lgani bilan e'tiborlidir. Bu davrda O'rta Osiyoning asosiy tarixiy-madaniy hududlari 
- Baqtriya, Marg'iyona, So'g'd, Xorazm shakllangan. Bu davrda ushbu mintaqada 
dastlabki shaharlar - dehqonchilik vohalarining markazlari paydo bo'ladi, ilk davlatlar 

---