Qatlam sharoitidagi neft va gazning tarkibi

F
S
P






(5.7) 
bu yerda: 
μ
– qovushqoqlik koeffitsiyenti; 
∆υ
– birinchi qatlamning ikkinchi qatlamga nisbatan harakat tezligining o‘sishi; 
G‘
–ikki qatlam tutashuv yuzasi. 
U holda qovushqoqlik koeffitsiyenti quyidagicha aniqlaniladi: 







F
S
Р
(5.8) 
Dinamik qovushqoqlik o‘lchov birligi 
с
Па
м
с
Н
с
м
м
м
Н





 








2
2
/

Neftning 
qovushqoqlik qiymati 1 Pa·s dan kichikligini hisobga olib, kon amaliyotida kichik o‘lchov 
birliklar – puaz (
pz
), santipuaz (
spz
) kabi kattaliklardan foydalaniladi.
1 
pz
= 0,1 
H·c/m
2
= 0,1 
Pa·s
; 
1 
spz
= 10
-3
H·c/m
2
= 10
-3
Pa·s
. 
Suvning +20
o
S haroratdagi dinamik qovushqoqligi 0,01 
pz
yoki 1 
spz
ga teng. 
Neftning qovushqoqligi uning tasnifiga va haroratiga bog‘liq bo‘lib, uning qiymatlari bir 
necha 
spz 
dan o‘nlab 
spz 
gacha teng bo‘ladi. 
Amaliyotda kinematik qovushqoqlik 
(ν)
tushunchasidan keng miqyosda foydalaniladi. 
Kinematik qovushqoqlik – dinamik qovushqoqlikning suyuqlik zichligiga nisbatiga teng, ya’ni: 




,
m
2
/s
bu yerda:
 μ
– dinamik qovushqoqlik, 
ρ
– suyuqlik zichligi. 
Kon amaliyotida tizimli birliklardan tashqari bo‘lgan o‘lchov birlik 
stoksdan 
foydalaniladi (1
ST 
=
10
-4
M
2
/
S
). Dinamik va kinematik qovushqoqliklarni o‘lchash uchun standart 
kapillyar viskozimetrlar qo‘llaniladi.
Neft va uning mahsulotlari sifatini baholash uchun nisbiy (shartli) qovushqoqlikdan 
foydalaniladi. Berilgan suyuqlikning shartli qovushqoqligi uning aniq haroratdagi suvning 
qovushqoqligidan qancha katta yoki kichik ekanligini ko‘rsatadi. Suyuqlikning qovushqoqligi 
qancha katta bo‘lsa uning harakatlanishi davomida qarshilik kuchi katta bo‘ladi va aksincha 
qovushqoqligi kichik suyuqlikning harakatida qarshilik kuchi kichik qiymatlarda bo‘ladi.

---

Neftning tarkibida har xil qovushqoqlikka ega bo‘lgan turli fraksiyalar mavjud 
bo‘lganligi uchun uning qovushqoqligi suvning qovushqoqligidan bir necha martalab yuqori 
bo‘ladi. Haroratning oshishi bilan neftning qovushqoqligi pasayadi.
Qatlam sharoitidagi neftning qovushqoqligi yer ustidagi neft qovushqoqligidan farq 
qiladi. Qatlam sharoitida neft tarkibidagi erigan gazlar bosim va harorat ta’sirida suyuqlik 
holatida bo‘lganligi uchun, neft tarkibidagi gaz miqdorining oshishi va haroratning yuqoriligi 
uning qovushqoqligini pasaytiradi.
Neft tarkibida smola-parafinlar miqdorining ko‘p bo‘lishi uning qovushqoqligining 
oshishiga olib keladi. Agar yer qobig‘i chuqurligi bo‘yicha haroratning ko‘tarilib borishi hisobga 
olinsa, qatlam sharoitidagi neft qovushqoqligi har doim yer usti nefti qovushqoqligidan kichik 
bo‘ladi.
Qatlam sharoitlarda suv bilan tog‘ jinslari molekulalarning tortish kuchlari neft bilan tog‘ 
jinslari orasidagi tortish kuchlaridan katta bo‘ladi. Buning natijasida suv mayda kapillyar 
g‘ovaklardan neftni kattaroq bo‘shliqlarga siqib chiqarib, uning o‘rnini egallaydi. Neft bir xil 
bo‘lmagan optik xossalarga ega. Neftni izlashda tog‘ jinslaridagi uning ko‘zga ko‘rinmaydigan 
juda mayda izlari lyuminessent tahlil yordamida aniqlaniladi. Bu tahlil neftning ultrabinafsha 
nurlar ta’siri ostida nur sochishiga – lyuminessentlanishiga (lotincha «lyuminesseno» - nur 
sochuvchi) asoslangan. Bunda yengil neftlar jadallik bilan havo rang, og‘ir neftlar qo‘ng‘ir va 
sariq qo‘ng‘ir rang sochadi.
Neftning sirt tarangligi o‘z sirtining o‘zgarishiga qarshilik ko‘rsatish kuchi bo‘lib, yuza 
qatlam birlik maydoniga to‘g‘ri keladigan kuch orqali ifodalanadi. Yuza maydon birligiga to‘g‘ri 
keladigan kuch