QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov



Yüklə 4,26 Mb.
səhifə25/706
tarix28.12.2021
ölçüsü4,26 Mb.
#15875
növüDərs
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   706
Q.F.Əliyev (1973) eroziyaya məruz qalmış torpaqları qiymətləndirmək məqsədilə Şahbuz rayonunda, dağlıq 

şəraitdə müxtəlif torpaq növmüxtəliflikləri arasında keyfiyyət fərqlərini müəyyən etmişdir.  

Yem sahələrinin qiymətləndirilməsi ilk dəfə Q.Ş.Yaqubov (1975) tərəfindən  şimal-qərbi Qobustanın qış 

otlaqlarında aparılmışdır; nəticədə rayonun bütövlükdə  və  Şamaxı rayonunun kolxozlarının otlaq sahələrinin 

torpaqları qiymətləndirilmişdir.  

III mərhələ torpaqların bonitirovkasında müasir mərhələ olub, tədqiqatlarda yeni istiqamətləri özündə 

birləşdirir. Bu mərhələdə dissertasiya işləri (Q.Ş.Məmmədov, 1978, A.H.Vəliyev, 1981; F.L.Piriyeva, 1984; 

S.M.Hüseynov, 1985; Ə.Ə.Mikayılov, 1986; F.D.Ayvazov, 1989; H.M.Hacıyev, 1990; M.M.Əsgərova, 1990; 

K.Ş.Allahverdiyev, 1990; S.R.Tağıyev, 1991) yazılmış, bir sıra tədqiqatlar aparılmış  və elmi əsərlər nəşr 

etdirilmişdir (Q.Ş.Məmmədov, 1976-1984; Ş.G.Həsənov, Q.Ş.Məmmədov, 1978; Q.Ş.Məmmədov, 

S.D.Yaqubova, 1979; N.K.Mikayılov, Q.Ş.Məmmədov, 1978; A.H.Vəliyev, 1979, 1981; N.K.Mikaylov, 

Q.Ş.Məmmədov, A.H.Vəliyev, 1979; S.M.Hüseynov, 1984 və b.). 

Respublikamızda torpaqların bonitirovkasının indiki mərhələsində səciyyəvi xüsusiyyət faktik materialların 

təhlili zamanı riyazi metodların geniş cəlb olunması, TÖS (torpaq örtüyü strukturu) nəzərə alınmaqla ayrı-ayrı 

landşaft komplekslərinin qiymətləndirilməsidir.  

İlk dəfə  Q.Ş.Məmmədov (1976)  tərəfindən torpaqların bonitirovkası zamanı bioiqlim potensialının (BİP) 

zəruriliyi və əhəmiyyəti göstərilmişdir. Bu onunla əsaslandırılmışdır ki, otlaq sahələrinin yemlilik dəyəri (yemin 

keyfiyyəti) iqlim amillərindən asılıdır (Şaşko, 1969, Əyyubov, 1975). Torpaq bonitetinin bioloji məhsuldarlığı 

və otlaq sahələrinin müqayisəli dəyərlilik  əmsalı müəyyən olunmuşdur. Torpağın yuyulma, şorlaşma, 

mədəniləşmə, hidromorfizm və qranulometrik tərkibinə görə  təshih  əmsalları sistemi təklif olunmuşdur. Bu 

təshih  əmsallarının tətbiqi ilə otlaq sahələrinin torpaqlarının qapalı bonitet şkalası  tərtib olunmuşdur.  İlk dəfə 

hər fitosenozun potensial imkanını müəyyən edən yem vahidi xəritəsi tərtib edilmişdir. Təbii otlaq sahələrinin 

balla qiymətləndirilmiş torpaq istifadəçilərinin xəritəsi tərtib edilmişdir.  

Lənkəran vilayətində çay və üzümaltı torpaqların aqroekoloji xüsusiyyətləri, bonitirovkası  və onlardan 

səmərəli istifadə edilməsi  A.H.Vəliyev (1981)  tərəfindən öyrənilmiş, torpağın xassələri ilə  məhsuldarlığı 

arasında  əlaqəsi, o cümlədən qranulometrik tərkib, yuyulma dərəcəsi, gilləşməsi, torpağın sıxlığı üçün təshih 

əmsalları tapılmış, üzümün məhsuldarlığı ilə torpaqdakı karbonatlar arasında riyazi asılılıq müəyyən 

olunmuşdur. Torpaqların ekoloji qiymət qruplaşması təklif edilmiş, bu da Lənkəran vilayəti torpaqlarının boni-

tet kartoqramında öz əksini tapmışdır.  

Dağlıq Şirvanın üzüməyararlı torpaqlarının aqroekoloji xüsusiyyətləri və bonitirovkası Ş.A.Bədəlov (1981) 

tərəfindən tədqiq olunmuşdur. Üzümaltı torpaqlar onların daxili xassələrinə görə qiymətləndirilmiş, torpaqların 

fiziki və kimyəvi xassələri  əsasında  şkala tərtib edilmiş, torpağın müxtəlif  əlamətlərinə görə  təshih  əmsalları 

müəyyən olunmuşdur.  

Aqroekoloji əsasda üzüməyararlı torpaqların bonitirovkası S.M.Hüseynov (1985) tərəfindən Dağlıq Qarabağ 

ərazisində aparılmışdır. Müəllif bonitirovka kriteriyalarını müəyyən etmiş və onlar əsasında torpaqların bonitet 

şkalasını tərtib etmişdir. 




 

22

Azərbaycanda meşəaltı torpaqların bonitirovkası F.L.Piriyevanın (1984) tədqiqatlarında öz əksini tapmışdır. 



Müəllif Böyük Qafqazın meşə sahələrinin ekoloji səciyyəsini vermiş, meşələrdən səmərəli istifadənin yollarını 

göstərmişdir.  




Yüklə 4,26 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   706




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin