QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Şəkil 15.1.  Dünyada əhalinin adambaşına düşən ticarət 

enerjisinin istifadəsi 

 

XX  əsrin bütün birinci yarısında kommersiya enerji mənbələri arasında daş kömür əksər hallarda birinci 

yeri tuturdu (1950-ci ilə qədər 60%-dən artıq), lakin sonralar neft istehsalı kəskin artmağa başladı, bu nisbətən 

əlverişli neft yataqlarının aşkar olunması ilə əlaqədar idi (şəkil 15.2).  

 

Şəkil 15.2. Dünyada ticarət enerjisindən istifadə strukturu 

1950-ci ildə dünyada neft ehtiyatı 10,5 milyard tona qədər, 1973-cü ildə isə 91 milyard tondan artıq təşkil 

etmişdir, artım əsasən Yaxın Şərq ölkələrinin hesabına idi. Sonralar neft ehtiyatı, Alyaska, Qərbi Sibir, Şimal 

dənizi və Meksikanın hesabına artdı.  

1950-ci ildən 1975-ci il daxil olmaqla neftdən istifadə böyük sürətlə artdı (ildə 7,5%-ə  qədər). 1973-cü 

---

 

199

ildən sonra neftdən istifadə 33,5-4,0 Qtu.ton/il səviyyəsində sabitləşdi.  

Təbii qazdan istifadə yeknəsək qaydada ildə 5%-ə qədər artaraq, 1994-cü ildə 2,67 Qtu.ton-a çatdı, 2002-ci 

ildə isə 3,5 Qtu.tonu keçdi.