QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Sanitar – mühafizə zonasının ölçüsü 3000 m tələb edən sənaye müəssisələri  şəhərdən və digər yaşayış 

məntəqələrindən kənarda yerləşdirilməlidir.  

Səhiyyə baxımından daha zərərli olan müəssisələr, partlayış  və yanğın qorxusu olan müəssisələr sənaye 

rayonunun yaşayış zonasından uzaqda və digər müəssisələrə nisbətən külək tutmayan ərazidə yerləşdirilməlidir.  

Sənaye rayonlarını rekonstruksiya etmək üçün aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: planlaşdırmanı qaydaya 

salmaq üçün və tikinti aparılan rayonda saxlanılan müəssisələr və yeni tikiləcək istehsalat obyektlərinin 

yerləşdirilməsi üçün ərazi ehtiyatlarının aşkar edilməsi; ərazi ehtiyatı olmayan kiçik və köhnəlmiş müəssisələr 

və obyektlərin, həmçinin yaşayış ərazisinə, qonşu müəssisələrə və ətraf mühitə mənfi təsir göstərən müəssisə və 

obyektlərin ləğv edilməsi; rayonda nəqliyyat  əlaqələrini qaydaya salmaq, az fəaliyyətdə olan əsas magistrala 

çıxan dəmir yollarının ləğv edilməsi; sənaye müəssisələrinin  ətraf  ərazisini abadlaşdırmaq və yaşıllaşdırmaq, 

ictimai və şəxsi nəqliyyat üçün dayanacaqlar təşkil etmək.  

Mühəndis kommunikasiyalarını iqtisadi baxımdan qənaətcil, faydalı  həll etmək, yük, təmir, energetik, 

nəqliyyat və digər təsərrüfat müəssisələrini ümumi qrup halında təşkil etmək məqsədilə hazırda sənaye 

müəssisələrini kompleksləşdirmək meyli müşahidə olunur. Texnoloji prosesləri, xammal bazalarını, məhsul və 

ya tullantıların qarşılıqlı utilizasiyasının birləşdirilməsi  əsasında müəssisələrin birləşdirilməsi daha 

məqsədəuyğun olardı. Sənaye müəssisələrinin ümumi ərazidə kompleks yerləşdirilməsi xüsusilə kimya 

sənayesində inkişaf etmişdir.  

Müəssisələrin qruplaşdırılmasında texnoloji əlamətlərlə yanaşı, bəzi səhiyyə göstəriciləri də  nəzərə 

alınmalıdır. Məsələn, bəzi kimyəvi müəssisələrin ərzaq (qida) məhsullarına təsiri nəzərə alınmalıdır. Aqressiv 

qaz və toz ayıran müəssisələr, fəhlələr və onların istehsal etdiyi məhsulları zərərli təsirlərdən mühafizə etmək 

üçün digər müəssisələrdən aralı olmalıdır.  

Atmosferə  zərərli maddələr ayıran sənaye kompleksləri və ayrı-ayrı müəssisələr elə yerləşdirilməlidir ki, 

hakim küləklər yaşayış zonasından sənaye komplekslərinə doğru yönəlsin.  

Səth sularını çirkləndirən sənaye rayonları (istehsal zonası) müəssisələri ilə birlikdə çayın axın 

istiqamətində yaşayış ərazilərindən və səhiyyə-kurort yerlərindən aşağıda yerləşdirilməlidir.  

Atmosferə ayrılan tullantıların yayılması (səpələnməsi) prosesini yaxşılaşdırmaq üçün müəssisələrin daha 

yüksək sahədə yerləşdirilməsi məqsədə uyğundur.  

Sənaye tərəfindən çirklənmiş meydançalara malik olan müəssisələr, çirkləndiricilərin leysan yağışları ilə 

yaşayış  ərazilərinə axmasının qarşısını almaq üçün yaşayış yerləri müəssisələrə nisbətən hündür sahələrdə 

salınmalıdır.