QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

K.A.Timiryazev qeyd etmişdir ki, «Bitki-Günəşlə Yer arasında vasitəçidir.  O, həqiqi mənada odu 

səmadan oğurlamış  Prometeydir (qədim yunan mifologiyasında odu allahlardan oğurlayıb insanlara gətirmiş 

titan). Bitki tərəfindən «oğurlanan» günəş  şüaları böyük buxar maşınının nəhəng nizam çarxını, rəssamın 

fırçasını, şairin qələmini də hərəkətə gətirir».  

Seleksiya işlərinə  cəlb olunan yabanı bitki növləri olduqca qiymətli kənd təsərrüfatı bitki sortlarının 

yaradılmasında ilkin material vəzifəsini görmüş və hazırda da görməkdə davam edir.  

Bitkilər üzərində daim müşahidə aparan insan üçün hələ ən qədim zamanlardan bəri, bitki kompas rolunu 

oynayaraq, yerdə (ərazidə) ona səmtin (oriyentrin) və vaxtın göstəricisi olmuşdur. Bəzi bitkilər vaxtın kifayət 

qədər düzgün göstəricisi olmuşlar. Digər bitkilər barometr və hiqrometr funksiyasını yerinə yetirmiş,  şirin və 

duzlu suyun indiqatoru olmuşdur. Hazırda geoloqlar, hidroloqlar, yer quruluşu işçiləri, torpaqşünaslar, 

iqlimşünaslar, meşəçilər, arxeoloqlar və b. öz tədqiqatlarında və praktiki fəaliyyətlərində indiqator-bitiklərdən 

istifadə edirlər. Məsələn, bitkinin köməyilə almazı gizlədən kimberlit borusu aşkar edilir. Bitki torpağın 

münbitliyini göstərən indiqator vəzifəsini görə bilir.  

Faydalı  əhəmiyyəti ilə müqayisədə bitki örtüyünün mənfi cəhətləri olduqca azdır. Məsələn, bəzi yabanı 

bitkilər  şum sahələrində  və otlaqlarda alaq kimi bitir. Bəzi yerlərdə su hövzələrini və suvarma kanallarını örtən 

bitkilərlə mübarizə aparmaq lazım gəlir. Bəzən suyun kütləvi olaraq bitkilərlə örtülməsi göllərdə yay dövründə 

balıqların qırğınına səbəb olur. Bitkinin insana digər zərərli təsirləri də məlumdur, məsələn, zəhərlənmə, göbələk 

xəstəliyi, gəmilərin altlığını, yolları ot örtüyü basması və s.  

Lakin zərərli sayılan bitkilərin gələcəkdə insan üçün əhəmiyyətli olacağını qabaqcadan bilmək çətindir. Bu 

gün faydasız və zərərli hesab olunan bitki növlərinin çox vaxt sonralar əhəmiyyətli olması aşkar edilir. Belə ki, 

zəhərli pas göbələkləri bəşəriyyətə antibiotiklər bəxş etdi, faydasız sayılan bir çox bakteriyalar isə bəzi faydalı 

qazıntıların texnologiyasında bəşəriyyətə xidmət edir və s. 

Hazırda mövcud olan orqanizmlərin genetik fondu təkamülün çox qiymətli hədiyyəsidir və elmi-texniki 

tərəqqinin istiqaməti bu genefondun düzgün istiqamətindən asılıdır.