QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

TƏBİƏTİN KONSERVASİYASI  – təbiəti mühafizənin ilkin 

formalarından olub insanların tam və ya hissə-hissə istifadəsini qadağan 

etməyə əsaslanır. Xüsusi qorunan ərazilərdə qoruq rejimi yaratmaq yolu 

ilə yerinə yetirilir. 

TƏBİƏTİN MÜHAFİZƏSİ  –  Ətraf təbii mühitin mühafizəsi-təbii 

ehtiyatlardan istifadə, onların saxlanmasını və səmərəli istehsalını təmin 

---

 

432 

 

etmək üçün dövlət və hüququ tədbirlər sistemi. Azərbaycan 

Respublikasında T.m. müvafiq dövlət orqanları, qoruqları, meşəçilik 

idarələri, ovçuluq təsərrüfatları  və b. müəssisələr tərəfindən həyata 

keçirilir. T.m. torpağın, su ehtiyatlarının, havanın sənaye tullantıları və 

zəhərləyici kimyəvi maddələrlə çirklənməsi, meşə  və otlaqların 

mühafizəsi, nadir tapılan və  nəsli kəsilməkdə olan faydalı bitki və 

heyvanların mühafizəsi, təbii sərvətlərdən düzgün istifadə edilməsi, təbii 

abidələrin qeydiyyatı, mühafizəsi və  bərpası, balneoloji və iqlim 

ehtiyatlarından maksimum istifadə olunması, termal və mineral 

mənbələrin mühafizəsi, həmçinin T.m. ideyası və təbiətin qorunmasına 

yönəldilmiş tədbirlərin təbliği və s. ilə məşğul olur. Eyni zamanda geniş 

miqyasda tarlaqoruyucu və digər melorativ meşə zolaqları salınır, 

torpağın münbitliyinin artırılması, meliorasiya üzrə tədbirlər görülür, su 

və külək eroziyasına qarşı mübarizə aparılır. Su ehtiyatlarının mühafizə 

edilməsi üçün işlər görülür. Dəniz və başqa su hövzələrinə tökülən axar 

suların zərərsizləşdirilməsi üçün xüsusi təmizləyici qurğular quraşdırılır. 

T.m. eyni zamanda təbii ehtiyatların saxlanması  və  bərpasının 

ümumi prinsipləri və metodlarının işlənilməsinə aid elmi fəndir. Bu 

fənnin bölmələri torpağın, suyun, atmosferin, bitki və heyvanat 

aləminin, təbii komplekslərin (landşaftın) qorunması və s.-dən ibarətdir. 

Azərbaycan Respublikasında T.m. üzrə mühüm tədbirlər keçirilir. Belə 

ki, nadir flora, fauna və əhəmiyyətli obyektləri qoruyub saxlamaq üçün 

diqqətəlayiq işlər görülür, milli parklar, dövlət qoruqları, yasaqlıqlar, 

ovçuluq təsərrüfatları yaradılır. 

T.m.-nin  əsas forması  təbii ehtiyatlardan səmərəli və kompleks 

istifadə etməkdir.