Qərib Məmmədov



Yüklə 5,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/52
tarix09.02.2017
ölçüsü5,42 Mb.
#7967
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   52

Qərib Məmmədov 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TORPAQŞÜNASLIQ VƏ 
TORPAQ COĞRAFİYASININ 
ƏSASLARI 
 
 
Ali məktəblər üçün dərslik 
 
 
 
 
 
 
 
 
Azərbaycan Respublikası  TəhsilNazirliyi Elmi Metodik Şurası 
«Coğrafiya» bölməsinin 26.07.2007-ci il tarixli 13 saylı iclas protokolu 
ilə ali məktəb tələbələri üçün dərslik kimi təsdiq edilmişdir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bakı – «Elm» – 2007 

 
2
Elmi redaktoru: Coğrafiya elmləri doktoru, professor, əməkdar müəllim Ş.G.Həsənov 
 
Qərib  Şamil oğlu Məmmədov. AMEA-nın həqiqi üzvü, biologiya elmləri doktoru, professor. 
Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. Bakı, “Elm”, 2007. 660 s. 
 
Rəyçilər: AMEA-nın müxbir üzvü, k.t. elmləri doktoru, prof. M.P.Babayev. 
  
AMEA-nın müxbir üzvü, k.t. elmləri doktoru M.A.Abdullayev. 
ISBN   5 – 8066 – 1739 - 4 
 “Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının  əsasları” kitabı yeddi hissədən, 43 fəsildən, 120 paraqrafdan 
ibarətdir. Kitabın giriş hissəsində torpaqşünaslıq elminin predmeti, elmi-nəzəri  əsasları, tədqiqat metodları,  
dünyada və  həmçinin Azərbaycanda inkişaf tarixi və ayrı-ayrı görkəmli torpaqşünasların müxtəlif dövrlərdə 
apardıqları  tədqiqatlar haqqında  ətraflı  məlumat verilir. Kitabın birinci və ikinsi hissələrində torpaq haqqında 
təlimin yaranması, torpaqşünaslığın və Azərbaycanda torpaqşünaslıq elminin inkişaf tarixi, torpaqəmələgəlmə 
prosesinin mahiyyəti, torpaqəmələgəlmənin ümumi sxemi, torpaqəmələgətirən amillər və digər məsələlər ətraflı 
şəkildə oxucuya çatdırılır. Üçüncü hissə torpağin tərkibi, xassə  və rejimləri, torpaq və torpaqəmələgətirən 
süxurların mineraloji və qranulometrik tərkibi, torpağın üzvi hissəsi, torpaq və torpaqəmələgətirən süxurların 
kimyəvi tərkibi, torpaq kolloidləri və torpağın uduculuq qabiliyyəti, strukturu və fiziki xassələri, torpaq suyu, 
torpağın su xassələri və su rejimi, torpaq havası  və torpağın hava rejimi, torpağın istilik xassələri və istilik 
rejimi, torpaq məhlulu və torpaqda oksidləşmə-reduksiya prosesləri, torpağın münbitliyi ilə bağlı  məsələlərə 
həsr olunmuşdur. Dördüncü hissədə Azərbaycan torpaqlarının genezisi, təsnifatı, coğrafiyası  və  kənd 
təsərrüfatında istifadəsi, torpaqların təsnifatı, torpaqların coğrafi yayılmasının  əsas qanunauyğunluqları, 
Azərbaycan torpaqlarının diaqnostikası  və genetik təsnifatının qısa xülasəsi, alp və subalp çəmənlərinin və 
çəmən-bozqırlarının torpaqları, rütubətli  və yarımrütubətli subtropiklərin  torpaqları, mezofil meşələrin 
torpaqları, kserofil meşələrin, quru subtropik bozqırların və yarımsəhraların torpaqları, subasarların (çay 
vadilərinin) torpaqları haqda ətraflı  məlumat verilir. Beşinci hissədə torpaqların, Azərbaycan torpaqlarının 
eroziyası  və onunla mübarizə  tədbirlərindən bəhs edilir. Altıncı hissədə dövlət torpaq kadastrı, Azərbaycan 
Respublikasının dövlət torpaq kadastrının mahiyyəti, respublika ərazisinin təbii-kənd təsərrüfatı  və torpaq-
kadastr rayonlaşdırılmasının xüsusiyyətləri göstərilir. Yeddinci hissədə dünya torpaqlarının coğrafiyasi, Rusiya, 
Mərkəzi Asiya və  Cənubi Qafqaz ərazisinin torpaq-coğrafi və  təbii-kənd təsərrüfatı  rayonlaşdırılmasına dair 
kifayət qədər məlumat verilir.  
Kitabın sonunda ölkəmizdə və xaricdə nəşr olunmuş ədəbiyyat siyahısı təqdim edilmişdir. 
Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin biologiya fakultəsinin “Torpaqşünaslıq”, “Yerquruluşu və torpaq 
müfəttişliyi” və “Torpaq kadastrı” ixtisasları üzrə  təhsil alan tələbələr (bakalavr və magistrlər), həmçinin 
aspirantlar üçün dərslik kimi nəzərdə tutulmuşdur. Kitabın həcmi və orada verilmiş informasiyanın xarakterinə 
görə onu BDU və Azərbaycan Pedaqoji Universitetinin Coğrafiya, həmçinin Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı 
Akademiyasının bir sıra fakultələri üçün də yararlı dərslik hesab etmək olar. Dərslik tərtib edilərkən son 10-15 
ildə Azərbaycan, Rusiya, Ukrayna və bir sıra digər ölkələrdə  nəşr olunmuş müvafiq dərsliklərin hazırlanması 
sahəsində əldə edilmiş təcrübədən istifadə olunmuşdur. 
 
( )
2007
07
655
3702040000

Q
 
qrifli nəşr
 
© Q.Məmmədov

 
3
Nauçnıy redaktor: Doktor qeoqrafiçeskix nauk, professor, zaslujennıy prepodavatelğ Ş. Q. Qasanov 
 
Qarib Şamilğ oqlı Mamedov. Deystvitelğnıy çlen NANA, doktor bioloqiçeskix nauk, professor. «Osnovı 
poçvovedeniə i qeoqrafii poçv». Baku, «Glm», 2007, 660 s. 
 
 
Reüenzentı: çlen korrespondent NANA, doktor s.x. nauk, prof. M.P.Babaev. 
                          çlen korrespondent NANA, doktor s.x. nauk M.A.Abdullaev. 
 
Kniqa «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv» sostoit iz semi çastey, 43 razdelov i 120 paraqrafov. V 
vstupitelğnoy çasti uçebnika daёtsə obşirnaə informaüiə o nauke poçvovedeniə, o eё predmete, o nauçno – teo-
retiçeskix osnovax, metodax issledovaniə, ob istorii razvitiə poçvovedeniə v mire, a takje v Azerbaydjane, ob 
issledovaniəx provodimıx v raznıe periodı otdelğnımi vıdaöhimisə poçvovedami. V pervoy i vtoroy çasti kniqi 
çitatelö v obşirnom vide  daötsə svedeniə o vozniknovenii nauki o poçvax, ob istorii poçvovedeniə i o razvitii 
poçvovedeniə v Azerbaydjane, o suhnosti proüessa poçvoobrazovaniə,  a takje druqie voprosı. Tretğə çastğ 
posvəhena sostavu, xarakteru i rejimu poçv, mineraloqiçeskomu i qranulometriçeskomu sostavu poçvoobra-
zuöhix porod, orqaniçeskomu, ximiçeskomu sostavu poçv i poçvoobrazuöhix  porod, poçvennım kolloidam i  
poqlotitelğnım svoystvam poçv, strukture i fiziçeskim xarakteristikam poçv, poçvennoy vode, vodnoy xarakte-
ristike i rejimam poçv, poçvennomu vozduxu i okislitelğno – reduküionnım proüessam, plodorodiə poçv i dru-
qim voprosam.   V çetvertoy çasti uçebnika dana informaüiə o qenezise, klassifikaüii, qeoqrafii i ispolğzovaniə 
eqo v selğskom xozəystve, osnovnıe zakonomernosti qeoqrafiçeskoqo rasprostraneniə poçv, kratkoy diaqnostike 
i qenetiçeskoy klassifikaüii poçv Azerbaydjana, alğpiyskix i subalğpiyskix luqax, luqovıx poçvax, poçvax 
vlajnıx i poluvlajnıx subtropikov, poçvax mezofilğnıx i kserofilğnıx lesov, suxix subtropikov, polupustınnıx i 
poymennıx (reçnıx dolin) poçvax. Pətaə çastğ kniqi posvəhena razvitiö na territorii Respubliki grozionnıx 
proüessov i meropriətiəm napravlennıx protiv dannıx proüessov. V şestoy çasti uçebnika ukazıvaetsə suhnostğ 
qosudarstvennoqo zemelğnoqo  kadastra Azerbaydjanskoy Respubliki, prirodno-selğskoxozəystvennoqo i 
poçvenno-kadastrovoqo rayonirovaniə territorii Respubliki. V sedğmoy çasti kniqi dana qeoqrafiə poçv mira, a 
takje svedeniə o poçvenno-qeoqrafiçeskom i prirodno-selğskoxozəystvennom rayonirovanii poçv na territorii 
Rossii, Üentralğnoy Azii i Öjnoqo Kavkaza. 
V konüe kniqi predstavlen spisok literaturı izdannoy v naşey strane i za rubejom. 
Uçebnik «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv» predusmotren v kaçestve uçebnoqo posobiə dlə studentov 
(bakalavrov i maqistrov), v tom çisle aspirantov bioloqiçeskoqo fakulğteta Bakinskoqo Qosudarstvennoqo Un-
iversiteta obuçaöhixsə po speüialğnostəm: «Poçvovedenie», «Zemleustroystvo i zemelğnaə inspeküiə» i 
«Zemelğnıy kadastr». No uçitıvaə obcёm uçebnika i xarakter predstavlennoy v nёm informaüii, dannıy uçebnik 
mojno ispolğzovatğ v kaçestve uçebnoqo posobiə dlə qeoqrafiçeskix fakulğtetov Bakinskoqo Qosudarstvennoqo 
i Azerbaydjanskoqo Pedaqoqiçeskoqo universitetov, a takje dlə nekotorıx  fakulğtetov  Azerbaydjanskoy 
Selğskoxozəystvennoy Akademii. Pri sostavlenii dannoqo uçebnika bıl ispolğzovan opıt podqotovki soot-
vetstvuöhix uçebnikov izdannıx v Azerbaydjane, Rossii, na Ukraine i v druqix stranax za poslednie 10-15 let. 

 
4
Academic editor: doctor of geography sciences, Honored teacher SH.G.Hasanov  
 
Garib Sh. Mammadov. Real member of the NASA, doctor of biology sciences, professor.  “Soil science and 
the bases of the soil geography”. Baku, “Elm”, 2007. 660 pages. 
 
Reviewers:  Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, prof. M.P.Babayev. 
 
     Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, M.A.Abdullayev.  
 
The book of “Soil science and the bases of the soil geography” consists of 7 parts, 43 chapters, and 120 
paragraphs. We can get minutely information from the preface part of the book about soil science subjects, its 
scientific and theoretical bases, research methods, progress history in the world and also in Azerbaijan, and 
about the researches of famous soil scientists in different periods. Forming of the education about the soil, 
progress history of soil science in Azerbaijan, the main point of soil formation process, the general scheme of 
soil formation, soil forming factors and other aims are supplied in detail to the readers at the first and the second 
part of the book. The third part is devoted to the composition of the soil, regimes and properties, mineralogical 
and granulometrical structure of the soil and soil-formation rocks, organic part of the soil, chemical composition 
of the soil and soil-formation rocks, soil colloids and absorbing power of the soil, structure and physical proper-
ties, soil-water, water properties of the soil and water regime, soil-air and its air regime, heat properties of the 
soil, heat regime, soil solution and oxidizing-reduction processes, and fertility of the soil. At the fourth part in-
formation is given about genesis of Azerbaijan soils, classification, geography, utilization at agriculture, classifi-
cation of the soils, the main objective laws of geographic diffusion of the soils, diagnostics, short content of the 
genetic classification, the soils of the alpine and sub alpine meadows, humid and semi-humid subtropics and etc. 
in detail. The fifth part is devoted to the soil erosion in the world and in Azerbaijan, and their struggle measures. 
The state soil cadastre, the main point of the state soil cadastre of Azerbaijan Republic, native agriculture and 
soil-cadastre and zoning characteristics are shown at the sixth part of the book. At the next part we can get 
enough information about soil geography of the world, soil-geographic and natural agricultural division into 
districts of Russia, Central Asia and Southern Caucasus areas. 
We present the literature list that published in our and in foreign countries, to the readers at the end of 
the book.  
This course is intended as an appliance for students of “Soil science”, “Earthstructure and soil control-
ler”, “Soil cadastre” specialty (bachelor, master, also post-graduate students) of biology faculty of Baku State 
University. But also we can consider this book usefully for geography faculty of Baku State University and 
Azerbaijan Pedagogical University, also some faculties of Azerbaijan Agriculture Academy for size and features 
of given information of this book. During the composing of the book we use the experiment of the books which 
published in Azerbaijan, Russian and Ukraine last 10-15 years.  

 
5
MÜNDƏRİCAT 
 
Giriş  
 
BİRİNCİ HİSSƏ 
TORPAQ HAQQINDA TƏLİMİN YARANMASI 
 
I FƏSİL. TORPAQŞÜNASLIĞIN İNKİŞAF TARİXİ  
 
II FƏSİL. AZƏRBAYCANDA TORPAQŞÜNASLIQ 
ELMİNİN İNKİŞAF TARİXİ 
 
İKİNCİ HİSSƏ 
TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN MAHİYYƏTİ 
 
III FƏSİL. 
TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN  
ÜMUMİ SXEMİ  
 
§1. Təbii törəmə kimi torpağın ümumi xüsusiyyətləri  
§2. Torpaqəmələgəlmənin mərhələləri və ümümi sxemi  
§3. Torpaqəməlgəlmənin energetikası  
§4. Torpağın yaranması və təkamülü  
§5. Torpaq profilinin morfoloji əlamətləri  
 
IV FƏSİL.TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN AMİLLƏR  
 
§6. Torpaqəmələgətirən süxurlar  
§7. Aşınma  
§8. Əsas torpaqəmələgətirən süxurlar  
§9. İqlim torpaqəmələgətirən amil kimi  
§10. Orqanizmlər və onların torpaqəmələgəlmədə və torpaq münbitliyinin 
formalaşmasında rolu  
§11. Torpaqda yaşayan heyvanlar və onların torpaqəmələgəlmə proseslərində 
rolu  
§12. Relyef torpaqəmələgətirən amil kimi  
§13. Torpağın yaşı  
§14. İnsanın istehsalat fəaliyyəti  
§15. Torpaqəmələgətirən amillərin qarşılıqlı əlaqəsi  
 
ÜÇÜNCÜ HİSSƏ 
TORPAĞIN TƏRKİBİ, XASSƏ VƏ REJİMLƏRİ 
 
V FƏSİL.  TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN SÜXURLARIN  
MINERALOJI VƏ QRANULOMETRİK TƏRKİBİ  
 
§16. Torpaqların və torpaqəmələgətirən süxurların  qranulometrik tərkibi. 
Qranulometrik elementlər, onların təsnifatı və xassələri  

 
6
§17. Torpaq və süxurların qranulometrik tərkibinə görə təsnifatı  
§18. Qranulometrik tərkibin əhəmiyyəti  
 
VI FƏSİL. TORPAĞIN ÜZVİ HİSSƏSİ  
 
§19. Torpaqda üzvi maddələrin mənbəyi və onun fraksiya-qrup tərkibi  
§20. Humus maddələrinin torpağın mineral komponentlərilə, kənd  təsərrüfatı 
kimyəvi maddələri və çirkləndiricilərlə qarşılıqlı təsiri  
§21. Üzvi qalıqların torpaqda çevrilməsi prosesləri və humus maddələri 
sisteminin yaranması və funksional fəaliyyəti haqqında təsəvvürlər  
§22. Üzvi maddənin torpaqəmələgəlmədə, münbitlik və bitki  qidalanmasında 
rolu  
 
VII FƏSİL.TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏ- GƏTİRƏN SÜXURLARIN 
KİMYƏVİ TƏRKİBİ  
 
§23. Süxur və torpaqlarda kimyəvi elementlərin miqdarı  
§24. Torpaqda kimyəvi element birləşmələrinin formaları və onların bitkilər 
tərəfindən mənimsənilməsi  
§25. Torpaq mikroelementləri  
§26. Torpağın radioaktivliyi  
 
VIII FƏSİL.TORPAQ KOLLOİDLƏRİ VƏ TORPAĞIN UDUCULUQ 
QABİLİYYƏTİ  
 
§27. Torpaq kolloidləri torpağın sorbsion xassələrinin  daşıyıcıları kimi  
§28. Torpağın uduculuq qabiliyyətinin növləri  
§29. Torpaqlarda sorbsion proseslərin əsas qanunauyğunluqları  
§30. Mübadilə olunan kationların miqdarı, torpağın turşuluğu, qələviliyi və 
buferliyi  
§31. Uduculuq xassəsi və onun torpağın genezisi və münbitliyində rolu  
 
IX FƏSİL. TORPAĞIN STRUKTURU  
 
§32. Torpaq strukturunun aqronomik əhəmiyyəti  
§33. Strukturun yaranması  
§34. Torpağın strukturunun itirilməsi və bərpası  
 
X FƏSİL. TORPAĞIN FİZİKİ XASSƏLƏRİ  
 
§35. Torpağın ümumi fiziki xassələri  
§36. Torpağın fiziki-mexaniki xassələri  
 
XI FƏSİL.TORPAQ SUYU, TORPAĞIN SU XASSƏLƏRİ VƏ SU REJİMİ  
 
§37. Torpaq nəmliyinin kateqoriyaları və onun xassələri  
§38. Torpağın su xassələri  

 
7
§39. Bitkilər tərəfindən torpaq nəmliyinin mənimsənilməsi  
§40. Torpaqların su rejimi  
§41. Su rejiminin tənzimlənməsi  
 
XII FƏSİL.TORPAQ HAVASI VƏ TORPAĞIN HAVA REJİMİ  
 
§42. Sərbəst torpaq havasının tərkibi  
§43. Torpaq havasının atmosferlə qaz mübadiləsi. Torpağın hava xassələri  
§44. Torpağın hava rejimi və onun tənzimlənməsi  
 
XIII FƏSİL.TORPAĞIN İSTİLİK XASSƏLƏRİ VƏ İSTİLİK REJİMİ  
 
§45. Torpaqda istiliyin mənbəyi  
§46. Torpağın istilik xassələri  
§47. Torpağın istilik rejimi  
 
XIV FƏSİL.TORPAQ MƏHLULU VƏ TORPAQDA OKSİDLƏŞMƏ- 
REDUKSİYA PROSESLƏRİ  
 
§48. Torpaq məhlulunun ayrılması metodları  
§49. Torpaq məhlulunun tərkibi və konsentrasiyası  
§50. Torpaqda oksidləşmə-reduksiya prosesləri  
 
XV FƏSİL. TORPAĞIN MÜNBİTLİYİ  
 
§51. Münbitliyin növləri  
§52. Münbitliyin təkrar istehsalı  
 
DÖRDÜNCÜ HİSSƏ 
AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ GENEZİSİ, TƏSNİFATI, 
COĞRAFİYASI VƏ KƏND TƏSƏRRÜFATINDA İSTİFADƏSİ 
 
XVI FƏSİL.TORPAQLARIN TƏSNİFATI  
 
§53. Qısa tarixi icmal  
§54. Torpaqların müasir təsnifatının qurulması prinsipləri  
§55. Torpaqların nomenklaturası və diaqnostikası  
 
XVII  FƏSİL. TORPAQLARIN COĞRAFİ YAYILMASININ ƏSAS 
QANUNAUYĞUNLUQLARI  
 
XVIII FƏSİL. AZƏRBAYCAN TORPAQLARININDİAQNOSTİKASI VƏ 
GENETİK TƏSNİFATININ QISA XÜLASƏSİ  
 
XIX FƏSİL. ALP VƏ SUBALP ÇƏMƏNLƏRİNİN VƏ ÇƏMƏN-
BOZQIRLARININ TORPAQLARI  
 

 
8
§56. Dağ-çəmən torpaqları 
§57. Dağ-meşə-çəmən torpaqları 
§58. Dağ-çəmən-bozqır torpaqları  
 
XX FƏSİL. RÜTUBƏTLİ  VƏ YARIMRÜTUBƏTLİ SUBTROPİKLƏRİN  
TORPAQLARI  
 
§59. Sarı dağ-meşə torpaqları  
§60. Podzollu sarı torpaqlar  
§61. Podzollu-qleyli-sarı torpaqlar  
 
XXI FƏSİL. MEZOFİL MEŞƏLƏRİN TORPAQLARI  
 
§62. Qonur dağ-meşə torpaqları  
§63. Çimli-karbonatlı (çürüntülü-karbonatlı) dağ-meşə torpaqları  
§64. Dağ qaratorpaqları  
 
XXII FƏSİL.KSEROFİL MEŞƏLƏRİN, QURU SUBTROPİK 
BOZQIRLARIN VƏ YARIMSƏHRALARIN TORPAQLARI  
 
§65. Qəhvəyi dağ-meşə torpaqları  
§66. Çəmən-qəhvəyi torpaqlar  
§67. Boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar  
§68. Çəmən boz-qəhvəyi (şabalıdı)  torpaqları 
§69.Çəmən boz torpaqları 
§70. Boz torpaqlar  
§71. Bataqlıq torpaqları  
§72. Çəmən-bataqlıq torpaqları  
§73. Şoran torpaqlar  
§74. Qumluqlar  
 
XXIII FƏSİL. SUBASARLARIN (ÇAY VADİLƏRİNİN) TORPAQLARI  
 
§75. Subasar çəmən-meşə torpaqları  
§76. Subasar-çəmən torpaqları  
 
BEŞİNCİ  HİSSƏ 
TORPAQLARIN EROZİYASI 
 
XXIV FƏSİL. AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ EROZİYASI VƏ 
ONUNLA MÜBARİZƏ 
 
§77. Eroziyanın növləri  
§78. Su eroziyasının vurduğu ziyan və onun yayılması  
§79. Eroziyanın inkişafını müəyyən edən şərait  
§80. Deflyasiya  
§81. Eroziyaya qarşı mübarizə tədbirləri  

 
9
 
ALTINCI HİSSƏ 
DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI 
 
XXV FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT TORPAQ 
KADASTRI  
 
§82. Dövlət torpaq kadastrının mahiyyəti  
§83. Torpaq sahələri üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı  
§84. Torpaqların kəmiyyət və keyfiyyət uçotu  
§85. Torpaqların bonitirovkası  
§86. Torpaqların iqtisadi qiymətləndirilməsi  
§87. Respublika ərazisinin təbii-kənd təsərrüfatı və torpaq-kadastr 
rayonlaşdırılması  
 
YEDDİNCİ  HİSSƏ 
DÜNYA TORPAQLARININ COĞRAFİYASI 
 
XXVI FƏSİL. RUSİYA, MƏRKƏZİ ASİYA VƏ CƏNUBİ QAFQAZ 
ƏRAZİSİNİN TORPAQ-COĞRAFİ VƏ TƏBİİ-KƏND TƏSƏRRÜFATI  
RAYONLAŞDIRILMASI  
 
§88. Rusiya, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ərazilərinin torpaq-coğrafi 
rayonlaşdırılmasının qısa xülasəsi  
 
XXVII FƏSİL. ARKTİKA VƏ TUNDRA ZONALARININ  TORPAQLARI  
 
§89. Arktika zonasında torpaqəmələgəlmə şəraiti və torpaqlar  
§90. Tundra zonasında torpaqəmələgəlmə şəraiti və torpaqlar  
 
XXVIII FƏSİL. TAYQA-MEŞƏ ZONASI TORPAQLARI  
 
§91. Tayqa-meşə zonasında torpaqəmələgəlməşəraiti və torpaqlar  
§92. Podzol torpaqlar  
§93. Çimli torpaqlar  
§94. Çimli-podzol torpaqlar  
§95. Bataqlıq-podzol torpaqlar  
§96. Donuşlu-tayqa torpaqları  
§97. Tayqa-meşə zonasının torpaq örtüyünün strukturu və kənd təsərrüfatında 
istifadəsi  
 
XXIX FƏSİL. BATAQLIQ TORPAQLAR  
§98. Bataqlıq torpaqlar  
 
XXX FƏSİL. ENLİYARPAQ MEŞƏLƏRİN QONUR MEŞƏ TORPAQLARI  
 
§99. Qonur meşə torpaqları  

 
10
 
XXXI FƏSİL. MEŞƏ-BOZQIR ZONASININ BOZ MEŞƏ TORPAQLARI  
 
§100. Boz meşə torpaqları  
 
XXXII FƏSİL. MEŞƏ-BOZQIR  VƏ BOZQIR ZONASININ QARA 
TORPAQLARI  
 
§101. Qara torpaqlar  
 
XXXIII FƏSİL. QURU BOZQIR ZONASININ ŞABALIDI TORPAQLARI  
 
§102.  Şabalıdı torpaqlar  
 
XXXIV FƏSİL. ŞORLAŞMIŞ TORPAQLAR VƏ SOLODLAR  
 
§103. Şoranlar  
§104. Şorakətlər  
§105. Solodlar  
 
XXXV FƏSİL. YARIMSƏHRA ZONASININ TORPAQLARI  
 
§106. Qonur yarımsəhra torpaqları  
 
XXXVI FƏSİL. SƏHRA ZONASININ TORPAQLARI  
 
§107. Boz-qonur torpaqlar  
§108. Takırlar və takırabənzər torpaqlar  
 
XXXVII FƏSİL. QURU SUBTROPİKLƏRİN DAĞƏTƏYİ–SƏHRA 
BOZQIR TORPAQLARI  
 
§109. Boz torpaqlar  
 
XXXVIII FƏSİL. QURU SUBTROPİK BOZQIRLARIN, KSEROFİT MEŞƏ 
VƏ KOLLUQLARIN TORPAQLARI  
 
§110. Boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar  
§111. Qəhvəyi torpaqlar  
 
XXXIX FƏSİL. RÜTUBƏTLİ SUBTROPİK MEŞƏLƏRİN  TORPAQLARI  
 
§112. Qırmızı torpaqlar  
§113. Sarı torpaqlar  
 
XL FƏSİL. DAĞ VİLAYƏTLƏRİNİN TORPAQLARI  
 

 
11
§114. 
Şaquli qurşaqlığın  əsas qanunauyğunluqları və ayrı-ayrı dağ 
vilayətlərinin torpaqları  
 
XLI FƏSİL. SUBASAR TORPAQLAR  
 
XLII FƏSİL. QUMLAR VƏ QUMLU TORPAQLAR  
 
XLIII FƏSİL. DÜNYANIN TORPAQ ÖRTÜYÜ  
 
§115. Tropik qurşağın torpaq örtüyü  
§116. Subtropik qurşağın torpaq örtüyü  
§117. Subboreal (mülayim) qurşağın torpaq örtüyü  
§118. Boreal (soyuq-mülayim) qurşağın torpaq örtüyü  
§119. Qütb (soyuq) qurşağının torpaq örtüyü  
§120. Dünyanın torpaq ehtiyatları  
 
ƏDƏBİYYAT SİYAHISI  

 
12
Bu kitabı görkəmli torpaqşünas, ekoloq akademik Həsən Əlirza 
oğlu Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyinə ithaf edirəm. 

Yüklə 5,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   52




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin