Qisqichbaqasimonlar (Crustatsea) kenja tipi sistematikasi, filogeniyasi va ekologiyasi Ergasheva Iroda Olim qizi

Ayirish organlari. Daryo qisqichbaqalari tanasining bosh-ko`krak qismida joylashgan bir juft yashil bezlar ayirish vazifasini bajaradi. Ba'zan ular antennal bezlar ham deyiladi, chunki ularning chiqarish teshigi uzun mo`ylovlarining asosida tashqariga ochiladi. Qonda yig`iladigan karbonat angidrid va suyuq qoldiq moddalar yashil bezlar orqali sizib o`tadi va naychalar orqali tashqi muhitga chiqariladi.
Nerv sistemasi va sezgi organlari. Qisqichbaqa nerv sistemasining tuzilishi halqali chuvalchanglarnikiga juda o`xshaydi. U "bosh miya"ni tashkil qiluvchi halqumusti va halqumosti nerv tugunlaridan va qorin nerv zanjiridan iborat. Bu nerv tugunlari tananing alohida bo`limlarini boshqaradi. Masalan, halqumusti nerv tugunidan ko`zlarga va mo`ylovlarga, halqumosti nerv tugunidan esa ichki organlarga va yurish oyoqlariga nerv tolalari tarqalgan.

Qisqichbaqaning bosh qismidagi uzun va qisqa mo`ylovlari sezgi va hid bilish organlari vazifasini bajaradi. Qisqa mo`ylovlarining asosidagi birinchi bo`g`imda muvozanat organi joylashgan. Boshining ikki yon tomonida bir juft murakkab fasetkali ko`zlari joylashgan. Har bitta ko`zi juda ko`p sonli mayda ko`zchalardan iborat bo`lib, har biri buyumning faqat bir qismini ko`radi. Ko`zchalar bir-biriga nisbatan ma'lum tartibda joylashganligi sababli ular buyumning yaxlit tasvirini hosil qiladi.

Ko`payishi va rivojlanishi. Daryo qisqichbaqasi ayrim jinsli hayvon. Erkak va urg`ochilari tashqi ko`rinishidan farq qiladi. Urg`ochi qisqichbaqaning bosh-ko`krak qismi kengroq, qorin qismidagi birinchi juft oyoqlari (bosh tomonidan boshlab sanalganda) rivojlanmagan. Erkaklarida esa birinchi va ikkinchi juft qorin oyoqlari qo`shilish organiga aylangan. Urg`ochi qisqichbaqaning tuxumdonida 150-200 ta tuxum, ya'ni uvildiriq yetiladi. U uvildiriqlarini qorin oyoqlariga yopishtirib qo`yadi va tuxumlari erkak qisqichbaqalar qo`ygan spermatozoidlar bilan shu yerda urug`lanadi. Bu tashqi muhitda (ona qornidan tashqarida) urug`lanishdir. Urug`langan tuxumdan yosh qisqichbaqalar chiqadi; ular ham ona qisqichbaqaning qorin oyoqlariga yopishib yashaydi va bir qancha vaqtgacha xavf-xatardan va yirtqichlardan saqlanadi. Yosh qisqichbaqalar juda tez o`sadi, shuning uchun ham ular yiliga bir necha marta po`st tashlaydi. Voyaga yetgan qisqichbaqalar esa bir marta po`st tashlaydi.