formulası orınlı boladı. Elektronnıń shıǵıw jumısı W nıń mánisi elektron ushıp
shıqqan materialdan ǵárezli.
Plank turaqlısı h tıń mánisin anıqlaw ushın fotoelementke
monoxromat nur
(yaǵnıy tolqın uzınlıǵı belgili bir mániske teń jaqtılıq nurı) túsirgende zattıń betinen
ushıp shıǵatuǵın elektronlardıń kinetikalıq energiyası bolǵan
𝐸
𝑘𝑖𝑛
shamasın ólshew
kerek boladı.
1-súwrette usınday eksperimenttiń sxeması kórsetilgen. Jaqtılıq saqıyna tárizli
anod (anod platina sımnan islengen) arqalı ótken jaqtılıq kaliydiń betine túsedi.
Payda bolǵan fotoelektronlar anodqa kelip jetedi hám
I
fototoǵı túrinde ólshenedi.
Eger fotoelektronlar ástelik penen ósetuǵın teris potencialǵa qarsı baǵıtta
ushatuǵın bolsa, onda fototoqtıń shaması úzliksiz túrde kemeyedi. Fototoqtıń
shaması dál nolge teń bolatuǵın kernewdiń shaması
𝑈
0
shekli kernewi dep ataladı.
Usınday kernewde elektronlardıń hesh qaysısı da anodlıq kernew arqalı óte almaydı.
Bul eksperimentte
𝑈
0
shamasına shekemgi anodlıq kernew arnawlı
kondensatordıń járdeminde payda etiledi.
𝑈
0
shekli kernewiniń mánisi eń ázzi
baylanısqan elektronlardıń kinetikalıq energiyasın esaplaw ushın paydalanıladı:
𝑒𝑈
0
= ℎ𝜈 − 𝑊.
(3)
Bul ańlatpada
𝑒
arqalı elementar zaryad, al
𝑊
arqalı elektronnıń shıǵıw jumısınıń
mánisi belgilengen (qosımsha informaciyalarǵa qarańız).
Eger túsiwshi jaqtılıq nurınıń jiyiligi
∆𝜈
shamasına artsa, onda elektronnıń
energiyası
ℎ∆𝜈
shamasına úlkeyedi.
1-súwret. Fotoeffekttiń járdeminde
Plank turaqlısın ólshew ushın arnalǵan
dúzilistiń sxema túrindegi kórinisi. F
filtriniń járdeminde payda etilgen
monoxromatorlıq jaqtılıq nurı K katodına
kelip túsedi. Payda bolǵan
fotoelektronlar anodqa qaray qozǵaladı
hám C kondensatorı shegaralıq
kernew
𝑈
0
ge shekem zaryadlanadı.
Fototoqtı kompensaciyalaw ushın sheklik kernewdiń mánisi
∆𝑈
0
shamasına
shekem úlkeytiledi. Usınday situaciya ushın mınaday teńleme qollanıladı:
𝑒∆𝑈
0
= ℎ · ∆𝜈.
(4)
Demek
ℎ · ∆𝜈
shamasına teń energiyanıń ósiwi energiyanıń joǵalıwı bolǵan
𝑒∆𝑈
0
shaması menen kompensaciyalanadı degen sóz.
Eger
sheklik kernew
𝑈
0
diń mánisi
tezlik
𝑣
nıń funkciyası sıpatında
sáwlelendiriletuǵın bolsa, onda (4)-ańlatpa qıyalıǵı