Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

ELMĠ SĠRLƏR 
Mötәdillik  hәr  bir  iĢdә  müsbәtdir.  Qidalanmada 
mötәdillik  isә  xüsusi  әhәmiyyәtә  malikdir.  Quran  ümumi 
Ģәkildә  qidalanmada  israfa  qadağa  qoyur.  Müasir 
profilaktikada  buna  böyük  dәyәr  verilir.  Qida,  insan 
orqanizminin  tәlabatını  tәmin  edir.  Hansı  ki,  insanın 
sağlamlığı  onun  nәticәsindә  gerçәklәĢir.  Lakin  hәmin 
qidadan  istifadәdә  israfa  yol  verilәrsә,  orqanizmin 
sağlamlığı  tәhlükәyә  düĢәr  vә  müxtәlif  xәstәliklәr  әmәlә 
gәlәr. 
Bәzilәri  qidalanmada  israfın  acı  nәticәlәrini  aĢağıdakı 
Ģәkildә sıralamıĢlar. 
1. 
Hәzm 
sisteminin 
pozulması 
vә 
mәdәnin 
geniĢlәnmәsi. 
2. Mәdәnin  hәddindәn artıq  böyümәsi  (genәlmәsi  - bu, 
çox  tәhlükәli  xәstәlikdir.  Әgәr  vaxtında  müalicә 
olunmazsa ölümlә nәticәlәnә bilәr). 
3. Qastrit (mәdәnin selikli qiĢasının iltihabı). 
4. Ürәk göynәmәsilә müĢayiәt olunur. 
5.  Çox  yemәk  xәstәlik  törәdici  mikrob  vә  virusların 
qida maddәlәri vasitәsi ilә mәdә-bağırsaq yolunda bağırsaq 
divarından  qana  vә  limfaya  (elәcә  dә  digәr  hissәlәrә) 
sorulması nәticәsindә vәba, qarın yatalağı vә s. xәstәliklәr 
törәyir.  Çünki  qidanın  çoxluğu  nәticәsindә  qәbul  edilәn 
(mәdәyә  yığılan)  qida  turĢ  mәdә  Ģirәsi  ilә  qarıĢıb,  Ģirәni 
özünә  hopdura  bilmәdiyi  üçün  hәzm  prosesi  düzgün 
getmir  (adәtәn  qidanın  tәrkibindәki  virus  vә  mikroblar 
mәdә Ģirәsi vasitәsi ilә mәhv edilir). 
6. Mәdәnin zәdәlәnmәsi ehtimalı böyükdür. 
7.  Piylәnmә  ilә  orqanizmdә  artıq  piy  toxumasının 
yığılması  müĢayiәt  olunur  (piylәnmәdә  irsi  amillәrin  dә 
rolu böyükdür). 

---

191 
 
8.  DiĢin  çürümәsi.  Qәnnadi  mәmulatlarından  hәddәn 
artıq istifadә olunduqda baĢ verir. 
9.  Ateroskleroz  (ürәk-damar  sistemindә  bәrkimә 
xәstәliyi). 
10. Podaqra (oynaq vә toxuma xәstәliyi). Uzun müddәt 
bir  növ  qida  mәhsullarından  (әtdәn)  istifadә  nәticәsindә 
yaranır. 
11. Nefrolitiaz (böyrәkdaĢı vә ya sidikdaĢı xәstәliyi). 
12.  Hәddәn  artıq  çox  yemәk  psixi  pozuntularla  da 
müĢayiәt  olunur.  Misal  üçün  iradәnin  zәiflәmәsi, 
yatağanlıq,  son  dәrәcә  tәnbәllik,  cinsi  tәlәbatın  insanı 
heyvana çevirmәsi vә s. 
13. 
Ehtiras 
vә 
tamahdan 
doğan 
çoxyemә 
mәhrumiyyәtdәn qaynaqlanır. Bәzәn sonsuz hәzz almaq vә 
ya digәrlәrini tәqlid etmәk hissindәn dә doğur. Qadınlarda 
isә  bir  çox  hallarda  instinktiv  olaraq  hamilәlik  dövründә 
(ağız dadının azması - yeriklәmәk nәticәsindә) baĢ verir
1
.  
14.  Ġfrat  dәrәcәdә  әt  yemәk  aĢağıdakı  xәstәliklәri 
törәdir: 
ġәkәr  diabeti,  apendisit,  bağırsaq  vәrәmi,  xәrçәng, 
apopleksiya  (beyinә  qan  sızması  nәticәsindә  iflic), 
ateroskleroz  (ürәk-damar  sistemindә  bәrkimә  xәstәliyi), 
qanın tәrkibindә xolesterinin çoxalması vә nәticәdә vaxtsız 
qocalma, podaqra (oynaq vә toxuma xәstәliyi)
2
. 
Bәzi tәfsirçilәr yazırlar: 
―Fikrimizcә  ayәdә  çox  mühüm  gigiyenik  mәsәlәyә 
toxunulmuĢdur (“Yeyin-için, lakin israf etməyin”). Bu, ilk 
baxıĢdan  sadә  görünsә  dә  bu  gün  artıq  mühüm  bir 
gigiyenik  tәdbir  olduğu  sübuta  yetirilmiĢdir.  Artıq, 
alimlәrin  tәdqiqatları  göstәrir  ki,  bir  çox  xәstәliklәr 
                                                 
1
 ―Quranda tәbabәt‖, sәh. 137-140. 
2
 ―Hökmlәrin fәlsәfәsi‖, sәh. 317 

---

192 
 
orqanizmdә  tam  sorula  bilmәyәn  qida  maddәlәrindәn 
törәyir‖
1
.
 
Doktor  Seyid  әl-Cәmili  Әraf  surәsinin  31-ci  ayәsini 
qeyd  edәrәk  Quranın  xәrçәng  xәstәliyinin  (konserin) 
müalicәsini  vә  ya  profilaktikasını  verdiyini  iddia  edir.  O, 
yazır:  
―Gün  әrzindә  35  vә  daha  çox  siqaret  çәkmәk  ağ  ciyәr 
xәrçәngi 
törәdir. 
Halbuki 
Quran 
israfa  qadağa 
qoymuĢdur‖
2
.  
Doktor  Sadiq  Әbd  әr-Rza  Әli  dә  mәlum  ayәni  izah 
edәrkәn 
qidalanmada 
israfdan 
yaranan 
xәstәliklәr 
haqqında söhbәt açmıĢdır
3
. 
 
Әbd әr-Rәzzaq Nofel mәlum ayәni Ģәrh edәrkәn bütün 
tibb elminin bu ayәdә xülasә olduğunu bildirir
4
. 
 
 
YEKUN 
1.  Qidalanmada  ümumi  bir  qanun  göstәrmәk  Quranın 
elmi  mәsәlәlәrindәn  biridir  vә  insanın  sağlamlığında 
mühüm  rola  malikdir.  Bu,  eyni  zamanda  Quranın 
möcüzәlәrindәn  dә  hesab  oluna  bilәr.  Çünki  Quran  bu 
mәsәlәni elә bir dönәmdә, elә bir Ģәraitdә açıqlamıĢdır ki, 
hamı acı nәticәlәrindәn xәbәrsiz halda çox yemәyә meyilli 
idi.  Lakin  tibb  elmi  inkiĢaf  etdikcә  bu  hökmlәrdә  yatan 
elmi sirlәrin üstü açılmağa baĢladı. 
2.  Qeyd  olunan  gigiyenik  ziyanlar  sözügedәn  hökmün 
tam sәbәbi deyil. Hәlә bizә bәlli olmayan digәr sәbәblәr dә 
ola bilәr. 
                                                 
1
 ―Tәfsiri-nümunә‖, c. 6, sәh. 152. 
2
 ―Quranda tibbi ecazkarlıq‖, sәh. 146. 
3
 ―Quran vә yeni tibb‖, sәh. 110-115. 
4
 Yenә orada. 

---

193 
 
3.  Qeyd  olunan  bir  çox  xәstәliklәrin  (nefrolitiaz  vә.) 
tam  sәbәbi  çox  yemәk  deyil.  Çox  yemәk  sözügedәn 
xәstәliklәri  törәdәn  amillәrdәn  yalnız  biridir.  Bütün  bu 
xәstәliklәrin 
qidalanmada 
israfla 
әlaqәlәndirilmәsi 
mübaliğәdir.