Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

2. ġәxsi tәmizliyi nizama salmaq. 
Bәzi hәkimlәr yazırlar: 
―Bir  çoxlarının  fikrincә  tәmizlik  zövqә,  fәrdin  iqtisadi 
durumuna  bağlıdır.  Quranda  isә  müntәzәm  surәtdә 
tәmizlik 
iĢi 
aparmaq 
bir 
dini 
zәrurәt 
olaraq 
göstәrilmiĢdir‖
3
.  
3. Dәstәmazın insan sağlamlığında rolu. 
Bәzi hәkimlәr yazırlar: 
―Әgәr  dәrinin  sağlamlığı  haqqında  son  elmi 
nailiyyәtlәrә nәzәr salsaq, o zaman dәstәmazın әhәmiyyәti 
anlaĢılacaq.  Dәrinin  sağlamlığı  ilk  növbәdә  bәdәnin, 
xüsusilә 
açıq 
yerlәrin 
yuyulmasından, 
tәmiz 
                                                 
1
 Maidә, 6. 
2
 ―Elәl әĢ-Ģәrai‖, sәh. 279-281. 
3
 ―Quranda tәbabәt‖, sәh. 128. 

---

218 
 
saxlanılmasından  aslıdır.  Dәrinin  davamlı  olaraq 
yuyulması tәr vәzilәrin tәr ifrazını asanlaĢdırır‖
1
. 
 
Dәstәmazın gigiyenik faydaları haqqında yazırlar: 
―Dәstәmaz  әllәrin  çirklәnmәsindәn  törәyәn  bir  çox 
hәzm  xәstәliklәrinin  qarĢısını  alır.  Bu  xәstәliklәrin  әn 
tәhlükәlisi  yolxucu  xәstәliklәrdir  (vәba,  qarın  yatalağı, 
mәdә iltihabları, qida mәhsullarından zәhәrlәnmәlәr vә s.). 
Bundan baĢqa, qan dövranına vә s. müsbәt tәsir göstәrir‖
2
.  
Alimlәrdәn biri yazır: 
―Ġslamda  göstәrilәn  dәstәmaz  eynilә  masaj  (isveç 
masajı)  xarakterinә  malikdir.  Çünki  bәdәnә  soyuq  su 
dәydikdә,  hәmin  üzv  soyuyur.  Qan  soyuyan  üzvә  doğru 
sürәtlә  hәrәkәt  edir  vә  bәdәnin  itirilәn  tәbii  hәrәkәtini 
qorumağa  çalıĢır.  Qan  dövranını  sürәtlәndirir,  nәticәdә 
insan gümrah vә sağlam olur‖
3
.  
4.  Dәstәmazın  hansı  su  ilә  (soyuq,  pak  vә  s.)  alınması, 
burunu, ağzı  yaxalamaq, dәstәmazdan öncә diĢlәri  yumaq 
vә  s.  bu  kimi  mәsәlәlәr  haqqında  hәdislәrdә  maraqlı 
gigiyenik mәqamlara toxunulmuĢdur ki, ixtisar mәqsәdi ilә 
burada qeyd etmirik
4
. 
 
 
YEKUN 
1.  Dәstәmaz  hökmünün  zәruri  dini  ayin  olaraq  vacib 
olunması  sәmavi  dinlәrin  insanlara  tәmizliklә  yanaĢı, 
daxili  nurluluğu,  sәciyyәvi  mәnәviyyatı  da  özündә 
cәmlәĢdirәn әrmәğanıdır.  
2.  Öncә  dә  qeyd  olunduğu  kimi  әllәri  vә  üzü  yumaq 
insanların  gündәlik  proqramlarında  mövcud  olmuĢ,  bәzi 
                                                 
1
 Yenә orada, sәh. 130. 
2
 Yenә orada, sәh. 128-129. 
3
 ―Hökmlәrin fәlsәfәsi‖, sәh. 232-235. 
4
 ―Hökmlәrin fәlsәfәsi‖, sәh. 242-246. 

---

219 
 
dinlәr  tәrәfindәn  isә  dәstәmaz  olaraq  vacib  edilmiĢdir. 
Demәli,  bunu  Quranın  elmi  möcüzәsi  hesab  etmәk  olmaz 
(Qeyd  etmәk  lazımdır  ki,  Ġslamda  göstәrilәn  dәstәmaz, 
digәr dinlәrdә göstәrilәn dәstәmazla müәyyәn baxımlardan 
fәrqlidir). 
3.  Dәstәmaz  bir  dini  ibadәtdir.  Onu  sadә  masaj  vә  ya 
yuyunma  hәddinә  düĢürmәk  yolverilmәzdir.  Doğrudur, 
onun  gigiyenik  xüsusiyyәtlәrinә  göz  yummaq  olmaz. 
Lakin  bu  dәstәmaza  bir  tәrәfli  yanaĢmaya  sәbәb 
olmamalıdır. 
4.  Dәstәmazın  elmi  sirlәri  onun  vacib  olunması 
sәbәblәrindәn  ola  bilәr.  Lakin  bu  heç  dә  tam  sәbәb  deyil. 
Burada  digәr  sәbәblәrin  (xüsusilә  mәnәvi  sәbәblәrin) 
mövcudluğu da ehtimal olunur. 
QÜSL 
Qüsl  Ġslamda  bir  ibadәt  olaraq  göstәrilmiĢdir.  Öncә  dә 
qeyd olunduğu kimi  bu  növ ibadәtlәrin iki mühüm  cәhәti 
spesifikdir;  ibadәt  vә  sağlamlıq.  Quranın  bir  çox 
ayәlәrindә  pak  insanlar  mәdh  olunur  vә  Allahın  istәklisi 
kimi  göstәrilir.  Qüsl  ―tәharәt‖  (paklıq)  deyә  anılır. 
Quranda  bir  neçә  vәziyyәtdә  qüsl  etmәyin  zәruri  olduğu 
bildirilir. 
Birinci:  Cәnabәtli  olduqda  (cinsi  әlaqә  vә  ya  istәnilәn 
Ģәkildә mәni xaric olduqda).  
“Ey  iman  gətirənlər!  Namaza  durduğunuz  zaman... 
Əgər  cünub  olmusunuzsa,  qüsl  edin  (bədəninizi  başdan 
ayağa  qədər  yuyub  təmizləyin)...  Allah  sizi  çətinliyə 
salmaq istəməz, lakin O sizi pak, təmiz etmək və sizə olan 

---

220 
 
ne’mətini  tamamlamaq  (artırmaq)  istər  ki,  bəlkə,  şükür 
edəsiniz!”
1
  
Yuxarıda  qeyd  olunan  ayә  bir  daha  göstәrir  ki,  ilahi 
göstәriĢlәr  insanların  mәnafeyinә  xidmәt  edir.  Allah  bu 
göstәriĢlәrlә  insanların  mәnәvi  vә  cismani  paklığını  tәmin 
edir. 
Ġkinci:  Heyz  (qadınların  aybaĢı  adәti  -  menstruasiya) 
olan qadınlar. 
 “Səndən  heyz  (aybaşı)  barəsində  sual  edənlərə  söylə: 
"Heyz əziyyətli bir haldır. Heyz zamanı qadınlardan kənar 
olun,  (heyzdən)  təmizlənməyənə  qədər  onlarla  yaxınlıq 
etməyin,  təmizləndikdən  sonra  isə  Allahın  sizə  əmr  etdiyi 
yerdən  (buyurduğu  qayda  üzrə)  onlara  yaxınlaşın!"  Allah 
(günahından)  tövbə  edənləri,  (təmiz  və)  pak  olanları 
sevər!”
2
 
 
Bu  haqda  növbәti  bәhslәrdә  (heyz  haqqında  olan 
qadınlarla  cinsi  әlaqәnin  yasaq  olunmasının  sәbәblәri 
bәhsindә) әtraflı söhbәt açacağıq. 
Qeyd:  Әlbәttә,  Ġslamda  digәr  qüsllәr  dә  mövcuddur 
(Buraya  Nifas  (doğuĢ  qanı  görәn  qadınlar  üçün),  Ġstihazә 
(müәyyәn  Ģәraitdә  qan  görmәlәr  zamanı)  vacib,  cümә, 
bayram vә s. müstәhәb qüsllәr daxildir).