Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk
Yüklə 2,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
d) Yer üzündә yaĢam (bu һaqda ayrıca bir fәsildә
söһbәt açacağıq). 6. Doktor Paknijad ―Ġslam vә biologiya‖ adı altında yaradılıĢın vә Yerdә yaĢamın baĢlanmasının elm, Quran vә һәdislәrә nәzәrәn geniĢ izaһını verir vә onu bir film kimi olduqca maraqlı Ģәkildә canlandırır 2 . O, öncә Hud surәsinin 6-cı ayәsini qeyd edәrәk üç sözü ― ا مبي ‖ [əyyam], ―ششػ‖ [ərş] vә ―به‖ [ma] sözlәrini izaһ edir vә bildirir ki, ― ا مبي ‖ [əyyam] mәrһәlәlәr, mövsümlәr mәnasını ifadә edir 3 . O, әsәrin digәr bir һissәsindә yazır: 1 Mu`minun, 18. 2 ―Ġlk universitet vә son peyğәmbәr‖, c. 1, sәһ. 96. 3 Yenә orada, sәһ. 104. O, belә nәticә alır: Allaһ һәr Ģeydәn öncә ruһu, qüdrәti, nuru, mәlәklәri sonra isә (xalis) zülmәti yaratdı. Bütün bunlar һәdislәrdә öz әksini tapmıĢdır. Demәk olar ki, Ġslama görә öncә metafizik mәrһәlә (zәka, ruһ vә s.), sonra qüdrәt vә enerji, sonra su, daһa sonra isә tüstü yaradılmıĢdır. Mövcud tüstü topaları bir-birinә toqquĢaraq istilik yaratdı. Tәdricәn çox һәrarәtli oldular. Sonra fırtınalar nәticәsindә kәһkәĢanlar, ulduz sistemlәri meydana gәldi (Hәmin qaynaq, sәһ. 114). 50 ―Bioloqlar bir çox mәsәlәlәrdә fәrqli, ziddiyyәtli fikirlәr irәli sürmüĢlәr. YaradılıĢın mәrһәlәli tәkamülü vә s. bәzi mәsәlәlәrdә isә yekdil rәyә gәlmiĢlәr. Bu mәrһәlәlәr aĢağıdakı Ģәkildә sıralanmıĢdır: Qaz-toz dumanlıqlarından (kütlәsindәn) sıra ilә kәһkәĢanlar, GünәĢ sistemi vә Yer yarandı. Öncә Yer әridilmiĢ Ģәkildә idi, sonra soyudu. O zaman yalnız cansız tәbiәt mövcud idi. Sonra su yarandı. Ardıcıl olaraq ilkin molekullar, bitkilәr, heyvanlar, sürünәnlәr, mәmәlilәr әrsәyә gәldilәr. 7. Doktor Hәmid әn-Nәcdi Fussilәt surәsinin 9-11-ci ayәlәri һaqqında yazır: ―Öncә alimlәr Yer vә göylәrin eyni (kimyәvi) tәrkibdәn tәĢkil olunduğunu düĢünürdülәr. Lakin yeni elmi nailiyyәtlәr göstәrir ki, Yer vә digәr planetlәrin kimyәvi tәrkibi fәrqlidir. Yәni ulduzların 29%-i һidrogendәn tәĢkil olunmuĢdur. Lakin Yer ünsürlәrdәn, metallardan (tәqribәn yüz ünsür) tәĢkil olunmuĢdur. Onların qәnaәtinә görә Yer vә göylәrin mәnĢәyi bir olsa da, öncә Yer, sonra isә ulduzlar yaranmıĢdır. Mәlum ayәlәr dә öncә Yerin, sonra isә göyün yaradıldığına iĢarә vurur‖ 1 . 8. Bu һaqda digәr alimlәr dә söһbәt açmıĢlar. Bunlardan Hәnәfi Әһmәd 2 vә Әdb әl-Mun`imin 3 adını çәkmәk olar. YEKUN Dәyәrli tәfsirçi alimlәrin Yer vә göylәrin yaradılıĢının mәrһәlәlәri һaqqında qeydlәrindә bir neçә mәqama diqqәt yetirmәk zәruridir. 1 Doktor Hәmid әn-Nәcdi, ―әl-Ecaz әl-elmi fi-Quran әl-kәrim‖, sәһ. 91-94. 2 Hәnәfi Әһmәd, ―әt-Tәfsir әl-elmi‖, sәһ. 110, 128, 131. 3 Seyid Әbd әl-Munim, ―Tәfsir әl-ayat әl-kәvniyyә‖, sәһ. 27. 51 1. Ayәlәrdә Yer, göylәr vә onların arasındakı digәr mövcudatın altı mәrһәlәdә yaradıldığı göstәrilir. Ġki mәrһәlәdә göylәrin yaradılıĢı baĢ vermiĢdir. Ġki mәrһәlәdә Yerin yaradılıĢı baĢ vermiĢdir. Növbәti iki mәrһәlәdә isә Yer vә göy arasında olanların yaradılıĢı baĢ vermiĢdir. Quran bu һaqda ümumi iĢarәlәr vurmuĢ, tәfәrrüata (mәrһәlәlәrin zaman fasilәsi vә s.) varmamıĢdır. 2. Tәdricәn baĢ verәn Ģeylәr һaqqında mәrһәlәli zaman tәyin etmәk mümkündür. Bu, Ģәrti vә nisbidir. Buna görә dә müәyyәn sabit bir mövzu ilә bağlı (misal üçün, bәĢәr elminin keçdiyi inkiĢaf yolu, incәsәnәtin yaranması vә formalaĢması vә s.) fәrqli mәrһәlәli zaman һaqqında danıĢmaq olar. Lakin bu fәrqli bölgülәr mәsәlәyә һәr biri bir ayrı baxımdan yanaĢır. Bәzәn bu bölgülәr doğru vә zәruridir. Onlar mәsәlәnin qaranlıq tәrәflәrini aydınlaĢdırırlar. YaradılıĢın mәrһәlәlәri dә belәdir. Yәni Yer vә göylәrin yaradılıĢ mәrһәlәlәri fәrqli yönlәrdәn fәrqli Ģәkildә bölünә bilәr. Elmi nәzәriyyәlәrdә yaradılıĢın mәrһәlәlәri ilә bağlı fikir ayrılığının kökündә dә bu dayanır 1 . Demәli, kosmologiya, biologiya vә geologiya elmlәrindә yaradılıĢın mәrһәlәlәri Quran vә ya müqәddәs kitabla fәrqli Ģәkildә izaһ edilә bilәr. Bu növ bölgülәrin fәrqliliyi elm vә dinin ziddiyyәti demәk deyil. Çünki һәr bir bölgü mәsәlәyә ayrı bir yöndәn yanaĢmıĢdır. Bu bir çox һallarda doğru vә zәruridir. BaĢqa sözlә desәk, dinlә elmin dili bu növ mәsәlәlәrdә fәrqlidir. 3. Öncә dә qeyd olunduğu kimi ―ضساّ داْوس‖ [səmavat və ərz] sözlәri Quranda müxtәlif mәnalarda iĢlәnmiĢdir. 1 Bәzәn bölgülәrdә qazabәnzәr — maye — bәrk, bәzәn göy cisimlәri (planetlәr) — Yer — insan, bәzәn isә canlı-cansız varlıqlar әsas götürülür. 52 Ola bilәr ki, yaradılıĢın mәrһәlәlәri ilә bağlı ayәlәrin һamısı bizim baĢa düĢdüyümüz maddi göy vә Yerә aid olmasın. Bir çox ayәlәrdә (Sәcdә, 4-5) göy vә Yerdәn mәqsәdin mәnәvi, metafizik anlayıĢlar, üstün vә alçaq dәrәcәlәr olması eһtimalı böyükdür. Bәzi tәfsirçilәr bu eһtimala üstünlük vermiĢlәr. 4. Quranın, mövcud Tövratın, yunan filosoflarının vә müasir (tәcrübi) elmlәrin yaradılıĢın mәrһәlәlәri ilә bağlı irәli sürdüyü fikirlәri müqayisә etdikdә Quranın önә çәkdiyi mәsәlәlәrin müasir elmin kәĢflәri ilә uyğun gәldiyinin Ģaһidi oluruq. Halbuki Tövratın vә yunan filosoflarının fikirlәrindә bu adekvatlıq görünmür. Bu, Quranın әzәmәtinin, sәdaqәtinin göstәricisidir. Hansı ki, һәr bir oxucunu heyrәtә salır. Lakin bütün bunlar Quranın elmi ecazkarlığını sübuta yetirmir. Çünki yaradılıĢın ümumilikdә altı mәrһәlәni keçmәsi Qurandan öncә Tövratda da öz әksini tapmıĢdır. Tәbii ki, o dönәmdә әrәblәr yәһudilәrlә birgә yaĢayırdılar vә onlar (Tövratda verilәn bu bilgidәn) xәbәrdar idilәr (Baxmayaraq ki, Quranda yeddinci gün — istiraһәt günü qeyd olunmamıĢdır). 5. Quranda Yer vә göylәrin yaradılıĢı һaqqında ümumi vә qısa mәlumat verilmiĢdir. Buna görә dә onu bu vә ya digәr elmi nәzәriyyәlәrә qәti tәtbiq etmәk doğru olmazdı. Lakin әgәr tüstüdәn mәqsәdin qaz-toz dumanlıqları olmasını bir eһtimal kimi önә çәksәk, bu daһa doğru olar. 6. Ayәtullaһ Mәkarim ġirazinin qeyd etdiyi mәrһәlәlәr yaradılıĢın mәrһәlәlәrindәn söһbәt açan ayәlәrlә uyğun gәlmir. Çünki onun öz nәzәrinә görә birinci vә ikinci mәrһәlә göylәrin yaradılıĢına, üçüncü vә dördüncü mәrһәlә Yerin yaradılıĢına, beĢinci vә altıncı mәrһәlә Fussilәt surәsinin 10-cu ayәsindә göstәrildiyi kimi 53 dağların, mәdәnlәrin vә qida maddәlәrinin yaradılıĢına aid olmuĢdur. Bu mәrһәlәlәrdә heyvanların vә insanın yaradılıĢından söһbәt getmәmiĢdir. Halbuki o, altıncı mәrһәlәni heyvanların vә insanın yaradılıĢı ilә bağlayır 1 . Bu fikir Tövratda qeyd olunan mәrһәlәlәrә daһa uyğun gәlir. Yüklə 2,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|