Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

ELMĠ SĠRLƏR 
Quranın  Yerin  kürәvi  olmasına  iĢarәlәr  vurması 
haqqında  müxtәlif  fikirlәr  söylәnilmiĢdir  ki,  onlardan  bir 
neçәsini diqqәtinizә çatdırırıq. 
1.  Seyid  ġәhristani  Mәaric  surәsinin  40-cı  ayәsi 
haqqında yazır: 
―Allahın Ģәrqlәrә vә qәrblәrә and içmәsi Ģәrq vә qәrbin 
çoxluğunu göstәrir. Yeni kosmologiya da bunu sübut edir. 

---

102 
 
Çünki  Yerin  kürәĢәkilli  olması  hәr  an  müĢahidәçiyә 
nisbәtdә  Yerin  bir  nöqtәsinin  Ģәrq,  digәr  nöqtәsinin  isә 
qәrb  olduğuna  gәtirib  çıxarır.  Demәli,  Ģәrq  vә  qәrbin 
çoxluğu Yerin kürәĢәkilli olması fikri ilә uyğun gәlir‖. 
O,  sonda  Yerin  kürәvi  olması  ilә  bağlı  hәdislәrdәn 
çoxlu sayda dәlillәr göstәrir
1
. 
 
2.  Tәfsirçilәr  ―
م
ش
قسا ‖  [məşariq]  vә  ―ةسبغه‖  [məğarib] 
ifadәlәri ilә bağlı iki ehtimal irәli sürmüĢlәr:
 
a)  GünәĢ  hәr  gün  yeni  bir  nöqtәdәn  çıxır  vә  yeni 
nöqtәdә batır. Buna görә dә ilin günlәrinin sayı qәdәr Ģәrq 
vә  qәrb  mövcuddur.  Onlar  bu  fikri  әsaslandırmaq  üçün 
hәzrәt  Әlinin  (ә)  Ġbn  Kәvvanin  sualına  verdiyi  ―365  Ģәrq 
vә qәrb vardır‖ kәlamına istinad edirlәr. 
b)  Yerin  müxtәlif  nöqtәsindә  Ģәrq  vә  qәrb  fәrqlidir. 
Bәzәn  bir  nöqtәnin  Ģәrqi  eyni  zamanda  digәr  nöqtәnin 
qәrbidir.  ġәrqlәr  vә  qәrblәr  ifadәsi  dә  üfüqlәrin 
fәrqlәnmәsi ilә bağlıdır. 
Qeyd  etmәk  lazımdır  ki,  Әraf  surәsinin  137-ci  ayәsi 
ikinci Ģәrhә daha uyğundur. ―Tәfsiri-nümunә‖dә bu haqda 
yazır: 
―Yerin 
Ģәrqlәri 
vә 
qәrblәri 
ifadәsi 
Fironun 
hakimiyyәtindә  olan  geniĢ  әrazilәri  nәzәrdә  tutur.  Çünki 
kiçik  әrazilәrdә  fәrqli  Ģәrqlәr  vә  qәrblәr,  üfüq  fәrqliliklәri 
olmur.  Lakin  geniĢ  әrazilәrdә  Yerin  kürәvi  olması  ilә 
әlaqәdar üfüqlәr dә fәrqli olur‖
2
. 
Saffat  surәsinin  5-ci  ayәsindә  isә  hәr  iki  ehtimal 
keçәrliliyi ilә yanaĢı digәr ehtimal da әlavә etmәk olar. 
Birinci: GünәĢin hәr gün yeni bir nöqtәdәn çıxması. 
Ġkinci:  Yerin  kürәviliyi  ilә  әlaqәdar  fәrqli  Ģәrqlәrin 
mövcudluğu. 
                                                 
1
 ―Ġslam vә astronomiya‖, sәh. 34-35. 
2
 ―Tәfsiri-nümunә‖, c. 6, sәh 329. 

---

103 
 
Üçüncü: Müxtәlif ulduzların Ģәrqlәri. 
Hәr  halda  mәlum  ayә  Yerin  kürәvi  olması  vә  Ģәrqlәri 
haqqındadır
1
.  
3.  Bәzi  müasir  yazıçılar  hәr  üç  ayәni  Yerin  kürәĢәkilli 
olması  ilә  әlaqәlәndirir  vә  bunu  Quranın  elmi  möcüzәsi 
hesab edirlәr
2
. 
Mühәndis Sadat
3
, ġeyx Әhmәd Muhyiddin әl-Әcuz
4
 vә 
ġeyx  Nәzih  әl-Qәmiha
5
  da  mәlum  ayәdәn  (Mәaric,  40) 
Yerin  kürәvi  formada  olduğunun  baĢa  düĢüldüyünü  önә 
çәkmiĢlәr.
 
 
YEKUN 
Qeyd  olunan  ayәlәrlә  bağlı  bir  neçә  mәqama  diqqәt 
yetirmәk lazımdır. 
1. ―
م
ش
قسا ‖ [məşariq] vә ―ةسبغه‖ [məğarib] ifadәlәri tam 
olaraq Yerin kürәvi olduğunu göstәrmir. Yәni birbaĢa ―Yer 
kürәvidir‖  demir.  Lakin  Ģәrqlәr  vә  qәrblәrin  mövcudluğu 
Yerin  kürәvi  formada  olmasını  tәlәb  edir.  Demәli,  qәti 
olaraq  bu  ayәlәrin  Quranın  elmi  möcüzәsi  olduğunu 
söylәmәk  olmaz.  Bu  incә  ifadәlәrin  elmi  mәsәlәlәrә  dә 
iĢarә  vurduğunu  desәk  daha  dәqiq  olar.  Çünki  Ģәrqlәr  vә 
qәrblәrin  mövcudluğu  hәr  bir  müĢahidәçi  üçün  hiss 
olunandır.  Bu  heç  kimin  gәtirә  bilmәyәcәyi  bir  möcüzә 
deyil. 
                                                 
1
 Yenә orada, c. 19, sәh. 13-14. 
2
  Gudәrz
 
Nәcәfi,  Quranın  heyrәtlәndirici  mәsәlәlәri‖,  sәh.  28-30; 
Әhmәd  Әmin,  ―Tәkamülün  yolu‖,  c.  7,  sәh.  145;  Yәdullah 
Niyazmәnd,  ―Quranın  elmi  ecazkarlığı  müasir  elm  baxımından‖,  sәh. 
189. 
3
 ―Әbәdi möcüzә vә hәmiĢәyaĢarlıq‖, sәh. 27-28. 
4
 ―Mәalim әl-Quran fi әvalim әl-әkvan‖, sәh. 38. 
5
 ―Әl-Quran yәtәcәlla fi әsr әl-elm‖, sәh. 147. 

---

104