Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

 
Qeyd:  Ġlk  ayәdә  Ģәrqlәr  vә  qәrblәr  (mәĢriqlәr  vә 
mәğriblәr)  ifadәlәri  mütlәq  Ģәkildә  iĢlәdilmiĢ,  Yer,  GünәĢ 
vә  ya  ulduzlarla  qeydlәnmәmiĢdir.  Ġkinci  ayә  Yerin 
Ģәrqlәri vә qәrblәrindәn söhbәt açır. Üçüncü ayә isә yalnız 
Ģәrqlәrdәn söhbәt açsa da onu Yer, GünәĢ vә ya ulduzlarla 
qeydlәndirmәmiĢdir. 
QISA TARĠX 
Ġlk  baxıĢdan  Yerin  düz  (hamar)  olduğu  nәzәrә  çarpır. 
Bu ilkin tәsәvvür antik dövrlәrdәn adi insanların әqidәsinә 
çevrilmiĢdir.  Lakin  elm  adamları  Yerin  forması,  hansı 
Ģәkildә olması haqqında fәrqli fikirlәr irәli sürmüĢlәr. Belә 
fikirlәrdәn bir neçәsinә nәzәr salaq:  
1.  Anaksimen  güman  edirdi  ki,  Yer  su  üzәrinә  düĢmüĢ 
bir  qurğuĢun  parçası  kimi  fәzada  asılı  vәziyyәtdә 
qalmıĢdır.  O,  düz  (hamar)  olduğu  üçün  suyun  üzündә 
qalmıĢdır. Әgәr yığılarsa, suyun tәkinә batar. 
2. Bәzi  qәdim  kilsә nәzәriyyәçilәrinә  görә  Yer vertikal 
(Ģaquli) formada olub, qeyri-müәyyәn bünövrәlәr üzәrindә 
bәrkidilmiĢdir. 
3.  Bәzilәri  Yerin  konusvari  olduğunu  düĢünürdülәr. 
Onun baĢı yuxarıya, tәki isә aĢağıya doğrudur. Alt hissәsi 
sonsuzdur. 
4. Anaksimandra görә Yer girdә sütun Ģәklindә idi.  
5.  Bәzilәri  Yerin  hәcmcә  kubĢәkilli,  formaca  altı 
bucaqlı olduğunu düĢünürdülәr. 
6.  Bәzilәri  Yerin  dәf  Ģәklindә  (çalğı  alәti)  olduğunu 
düĢünürdülәr. 
                                                                                                
1
 Saffat, 5. 

---

100 
 
7. Bәzilәri onun tәbil (çalğı alәti) formasında olduğunu 
güman edirdilәr. 
8. Heraklit Yeri içi boĢ gәmiyә bәnzәdirdi. 
9. Bәzilәri onu yarımtәbil Ģәklindә tәsәvvür edirdilәr. 
10. Bәzilәri onu qalxan Ģәklindә tәsәvvür edirdilәr. 
11.  Bәzi  yunanlılar  düĢünürdülәr  ki,  Yer  dairәvidir  vә 
Yunanıstan onun mәrkәzidir. 
12. Antik Yunanıstan vә Ġran filosoflarının fikrincә, Yer 
tam  kürәĢәkilli,  ekvator  müstәvisi  qütbü  ilә  paraleldir. 
Qәrbdә  bu  fikrin  yaranması  Amerikanın  kәĢf  olunduğu 
dönәmә tәsadüf edir (1492). Bәzilәri bu nәzәriyyәni bütün 
erkәn çağ Ġslam alimlәrinә aid etmiĢlәr. 
13.  Son  illәr  Yerin  formasının  süni  peyklәrdә 
öyrәnilmәsi 
göstәrmiĢdir  ki, 
Yerin  forması  daha 
mürәkkәbdir,  ürәyә  (kardioid  adlandırılmıĢdır)  oxĢayır. 
ġimal  qütbü  radiusunda  planetimiz  qabarıq,  cәnub  qütbü 
radiusunda isә batıqdır. Bu nәzәriyyә bu gün üçün mәĢhur 
nәzәriyyәdir.  Mәntiqi  arqumentlәr  vә  elmi  müĢahidәlәr 
bunu tәsdiq edir
1
.