Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

Qeyd: Fikrimizcә mәqsәd ikinci mәna, yәni GünәĢin öz 
orbiti  üzrә  һәrәkәt  etmәsidir.  Bunu  (Hər  biri  (özünə 
məxsus) bir göydə üzər)
 ayәsinin ardı da tәsdiq edir. 
c) GünәĢin öz ekvatorunda fırlanması. 
―Tәfsiri-nümunә‖dә oxuyuruq:  
―Bәzilәri  bu  ayәni  GünәĢin  öz  ekvatorunda  fırlanması 
kimi izaһ etmiĢlәr. Çünki alimlәrin tәdqiqatları nәticәsindә 
sübuta  yetmiĢdir  ki,  GünәĢ  öz  ekvatorunda  fırlanır‖.  O, 
bunu  da  qeyd  edir  ki,  ayәdәn  bu  mәnanı  almaq  üçün 
― شمزسول
بِل
‖ [limustəqərrin ləha] ifadәsindәki ikinci  ―ل‖ [lə] 
ön  qoĢması  ―یف‖  [fi]  ön  qoĢması  kimi  tәrcümә 
olunmalıdır
2
. 
Qeyd:  Bu  versiyaya  görә  ayәnin  tәrcümәsi  belә  olur. 
―GünәĢ  qәrarlaĢdığı  yerdә  һәrәkәt  edir‖,  yәni  öz  әtrafına 
fırlanır. 
Әһmәd Mәһәmmәd Süleyman yazır:  
―Әrәb  dilindә  ―ل‖  [li]  ön  qoĢması  13  mәna  ifadә  edir. 
Әgәr mәlum ayәdә ―ل‖ [li] ön qoĢması ―یف‖ kimi tәrcümә 
olunarsa,  GünәĢin  öz  әtrafına  fırlanması,  ―يلا‖  [ilə]  kimi 
tәrcümә olunarsa, GünәĢin öz orbiti üzrә һәrәkәti nәzәrdә 
tutular.  Bu,  Quranın  bәdii  möcüzәsidir.  Bir  ifadә  ilә 
                                                 
1
 ―Quran maarifi‖, sәһ. 252. 
2
 ―Tәfsiri-nümunә‖, c. 18, sәһ. 382. 

---

77 
 
― شمزسول
بِل
‖  [limustəqərrin  ləha]  iki  elmi  möcüzә  әks 
etdirilir‖
1
. 
Seyid  Hibә  әd-Din  ġәһristani  Әllamә  MәrәĢi 
ġәһristaninin  (Seyid  Mәһәmmәd  Hüseyn)  ―شمزسول‖ 
[limustəqərrin]  sözünün qәrarlaĢacağı  mәkan,  yer,  ―ل‖  [li] 
ön  qoĢmasının  isә  ―یف‖  mәnasını  daĢıdığı  eһtimalını 
verdiyini  qeyd  edir.  Bu  eһtimala  görә  ayәdә  mәqsәd 
GünәĢin öz әtrafına dövr etmәsidir‖
2
. 
Digәr alimlәr dә eyni mәzmunlu fikirlәri öz әsәrlәrindә 
qeyd etmiĢlәr
3
. 
ç) GünәĢin sönükmәsi; 
Alimlәrdәn biri R`әd surәsinin 2-ci ayәsini izaһ edәrkәn 
yazır:  
―Zәnnimizcә  ayәdәn  mәqsәd  budur  ki,  GünәĢ  vә  Ay 
müәyyәn  bir  zamanadәk  һәrәkәt  edәcәk.  Sonda  elә  bir 
zaman  gәlәcәk  ki,  bu  sәmavi  çıraqlar  sönükәcәk.  O  gün 
artıq Qiyamәt olacaq
4
. 
Seyid  ġәһristani  dә  bu  ayәni  izaһ  edәrkәn  һәmin 
eһtimalı qәbul edәrәk yazır:  
―Mәqsәd  GünәĢin  fәzada  öz  orbiti  üzrә  һәrәkәtidir. 
―شمزسول‖ [limustəqərrin] sözündәn mәqsәd isә qәrarlaĢacağı 
yer deyil, qәrarlaĢacağı zamandır‖. 
Qeyd:  Burada  ―شمزسول‖  [limustəqərrin]  sözü  zaman 
bildirәn isim kimi tәrcümә olunmuĢdur. 
Müasir fiziklәr yazırlar: 
                                                 
1
 ―Quran vә elm‖, sәһ. 35-36. 
2
 ―Ġslam vә astronomiya‖, sәһ. 186. 
3
  Hüseyn  Nuri,  ―Kosmos  әsrinin  biliyi‖,  sәһ.  26,  35-36;  ―Quranın 
ecazkarlığı vә һәmiĢәyaĢarlıq‖, sәһ. 28-30; Mustafa Zәmani, ―Quranın 
elmi öngörülәri‖, sәһ. 34. 
4
 Hüseyn Nuri, ―Kosmos әsrinin biliyi‖, sәһ. 35. 

---

78 
 
―GünәĢ  10  mlrd.  il  istilik  vermәk  qabiliyyәtinә 
malikdir. Hal-һazırda onun ömründәn 5 mlrd. il keçmiĢdir. 
Demәli, GünәĢ yolun yarısındadır‖
1
. 
d) GünәĢin daxili һәrәkәti. 
Fikrimizcә,  Yasin  surәsinin  38-ci  ayәsindәki
 
―يشجر‖ 
[təcri]  sözü  tamam  baĢqa  bir  mәna  da  ifadә  edә  bilәr. 
BaĢqa  sözlә  desәk,  ―
د
ح
کس ‖  [təhruku]  vә  ―يشجر‖  [təcri] 
arasında  böyük  fәrq  var.  ―
د
ح
کس ‖  [təhruku]  sözü  yalnız 
һәrәkәt etmәk mәnasını ifadә edir. Bu, eynilә avtomobilin 
һәrәkәtini  xatırladır.  O,  müәyyәn  istiqamәtә  gedir;  lakin 
alt-üst  olmur.  ―يشجر‖  [təcri]  sözü  isә  su  vә  s.  mayelәr 
һaqqında iĢlәnir. Yәni һәrәkәt zamanı qarıĢır, alt-üst olur. 
Bu  gün  alimlәr  kәĢf  etmiĢlәr  ki,  GünәĢin  daxilindә  dә 
tәrpәniĢ,  һәrәkәt  mövcuddur.  GünәĢin  nüvәsindә  daim 
istilik  nüvә  reaksiyaları  gedir.  Enerji  iĢığa,  Ģüalanmaya 
çevrilir. Hәmin reaksiyalar zamanı GünәĢ daxilindә әriyәn 
maddәlәr  yüksәk  tәzyiqlә  yuxarıya  vә  әtrafa  sәpәlәnir 
(fıĢqırır).  Bәzәn  dә  GünәĢdәn  kilometrlәrlә  uzağa  sıçrayır 
(GünәĢ lәkәlәri). 
Quran bu reaksiyaları olduqca incә tәbirlәrlә ifadә edir. 
Bu, Quranın elmi möcüzәsi ola bilәr.  
Qeyd:  Yuxarıdakı  tәһlilә  irad  olaraq  yaddan  çıxarmaq 
lazım  deyil  ki,  ―يشجر‖  [təcri]  sözü  һәm  GünәĢ  һaqqında, 
һәm dә Ay һaqqında iĢlәnmiĢdir (―Fatir‖, 13; ―Zumәr‖, 5; 
―Loğman‖,  29).  Bir  һalda  ki,  yuxarıda  GünәĢ  һaqqında 
deyilәnlәri  Ayın  barәsindә  demәk  olmaz.  Yәni  Ayda 
mәlum reaksiyalar baĢ vermir. Mәlum ayәdә sadәcә olaraq 
                                                 
1
 Dr. Erick,
 
―Yeni fizika‖, sәһ, 20-21. O , yazır: ―GünәĢ saniyәdә 564 
mln. t һidrogen yandırır. Bu miqdardan 560 t һelium yaranır, 4 mln. t 
isә  digәr  maddәlәr  (bunun  yalnız  7%-i  yanacaq  kimi  istifadә  olunur) 
tәĢkil  edir  vә  enerjiyә  çevrilir.  Nәticәdә  iĢıq,  Ģüalanma  Ģәklindә 
yayılır. 

---

79 
 
fәza  okeana,  GünәĢ  vә  Ayın  һәrәkәti  isә  (bir  gәmi  kimi) 
üzmәyә  bәnzәdilmiĢdir.  Demәli,  bu  ifadә  yalnız  GünәĢ 
nüvәsindә  baĢ  verәn  reaksiyalara  aid  deyil  vә  elә  buna 
görә dә Quranın elmi ecazkarlığını sübuta yetirmir.