Qurilish ekologiyasi ” fanidan

Mavzu-10 Bino va inshoatlarning ekologik havfsizligi 

Reja: 

1. 

Qurilish jarayonidagi talablar. Qurilish tizimlari va texnogenezi to‘g‘risida 

asosiy tushunchalar. Bino va inshootlarga iqlim ta’siri va umriboqiylik. 

2. 

Qurilishda xavfsizlik. 

3. 

Bino va inshootlarga iqlim ta’siri va umriboqiylik. 
Tayanch iboralar: harorat, yorug’lik, namlik, bosim, atmosfera havosi, aholi, biomassa, 
joylashtirish, ifloslanish, ishlab chiqarish, qonun va qoidalar, landshaft, resurslar,
sanitar-

himoya maydonlari, tabiiy atrof-muhit,

urboekologiya, urboekotizimlar, hududiy chegara, 

shahar, tuman, shaharsozlik maydonlari, ekologik muvozanat,

ekologik nazorat, ekologik 

sig‘im, ekologik talablar, ekologik ekspertiza, ekotizimlar,

yashil maydonlar. 
10.1Qurilish jarayonidagi talablar. Qurilish tizimlari va texnogenezi to‘g‘risida 

asosiy tushunchalar. Bino va inshootlarga iqlim ta’siri va umriboqiylik. 
XIX asr boshlarida yer sharida 750 shahar bo‘lgan bo‘lib, 1950 yilda ularning soni 
276000 dan oshib ketdi. Shaharlarda aholining yashashi 1950 yilda 30% va 2015 yilda esa 50-
70% ko‘payishi kuzatilgan. 
Qurilish ekologiyasida loyihalashtirish, qurilish va qurilish ob’ektlarini foydalanishda
ekologik qarorlarni ilmiy asosda amaliyotda qo‘llanilishi talab etiladi. 
Qurilish – moddiy ishlab chiqarishning yirik tarmoqlaridan biri bo‘lib, turli
maqsadlardagi bino va inshootlarni qurish va qaytadan ta’mirlash, foydalaniladigan hudud 
bilan birga qurilayotgan bino va inshootlar keng ma’noda yaratuvchanlik jarayonidir.
Tugallangan va foydalanishga topshirish uchun tayyorlangan ishlab chiqarish 
korxonalari, turar-joylar, jamoat binolari, inshootlar va boshqa ob’ektlar qurilish mahsulotlari
hisoblanadi. 
Dunyo bo‘ylab juda ko‘p inshootlarning tabiiy sharoitini hisobga olmasdan qurilishi
natijasida, bir necha falokatlarning ro‘y berishi, ayrim inshootlarning esa tabiatga kuchli salbiy 
ta’siri oqibatida qator ekologik muammolarning yuzaga kelishi loyihalarning ekologik
ekspertizadan o‘tkazish shartligini belgilab berdi.
O‘zbekiston Respublikasida o‘tgan asrning 90-yillaridan boshlab, yirik inshoot va
ob’ektlarning loyihalari ekologik ekspertizadan o‘tkazila boshlandi. Yirik inshootlar 
qurilishining maydoni 250-500 gektarni tashkil etadi. Transport vositalari uchun me’yor
bo‘yicha bir tomonlama harakat qiladigan yo‘lning kengligi 3,5 metr, ikki tomonlama harakat 
qiladigan yo‘lning kengligi esa 6 metr bo‘lishi kerak. Transport vositalari qaytadigan yo‘lning
radiusi 10 metr va boshqa katta hajmli avtomobillar uchun 12 metrdan kam bo‘lmasligi lozim.