Mazkur Dastur doirasida tegishli vazirlik va idoralar hamkorligida Qoraqalpog‘iston
Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar tabiatni muhofaza qilish qo‘mitalari
tomonidan maktabgacha ta’lim muassasalari, umumta’lim maktablarida ekologik
madaniyat, ekologik bilimlarini oshirish, ekologik
holat to‘g‘risida tushunchalar berish maqsadida ekologik tadbirlar muntazam ravishda
tashkil etilmoqda.
Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 24-yanvardagi “Ozon qatlamini himoya qilish
sohasidagi
shartnomalar
bo‘yicha
O‘zbekiston
Respublikasining
xalqaro
majburiyatlarini bajarish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 20-sonli hamda 2005-yil 11-
noyabrdagi “Ozonni buzuvchi moddalarni va tarkibida ular
mavjud bo‘lgan mahsulotlarni O‘zbekiston Respublikasiga olib kirishni va O‘zbekiston
Respublikasidan olib chiqishni tartibga solishni takomillashtirish to‘g‘risida”gi 247-
sonli qarorlariga
muvofiq hisobot davrida 3644 ta murojaat (2015-yilning 9 oyida – 3542 ta) ko‘rib
chiqilib, ozonni buzuvchi moddalarni respublika hududiga olib kirish uchun 10 ta
hamda tarkibida ozonni buzuvchi moddalar mavjud bo‘lgan mahsulotlarni respublika
hududiga olib kirish uchun 160 ta ruxsatnoma
rasmiylashtirildi, shuningdek, ruxsat talab etilmasligi to‘g‘risida 3546 ta javob xatlari
yuborildi.
2013-yildan buyon O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi
hamkorlikda BMTTD bilan GXFUlarni import qilishga qaramlikni (bog‘liqlikni)
kamaytirish maqsadida davlat va xususiy sektor salohiyatini kuchaytirish uchun faoliyat
yuritib kelmoqda. Ushbu faoliyatlar Ozon qatlamini muhofaza qilish bo‘yicha Vena
konvensiyasi va Ozon qatlamini yemiruvchi moddalar to‘g‘risidagi Monreal
bayonnomasi doirasida olingan majburiyatlarni bajarilishiga yo‘naltirilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 9-fevraldagi “Sog‘lom ona va bola
yili to‘g‘risida”gi 2487-sonli qarori ijrosini ta’minlash maqsadida 15 banddan iborat
tadbirlar rejasi ishlab chiqilib, ularni amalga oshirish uchun rejalashtirilgan 305,3 mln.
so‘mlik ishlarning bugungi kunda 290,3 mln.so‘m hajmdagi ishlar bajarilib, belgilangan
rejaning 95% ni tashkil etdi.
Xususan, Qo‘mita tizimidagi xotin-qizlarni ijtimoiy va iqtisodiy qo‘llab-quvvatlash
doirasida 12 mln.so‘mlik yordam ko‘rsatildi. Hududiy qo‘mitalar tomonidan
“Mahallamiz ekologiyasi”, “Ayol, ekologiya va salomatlik”, “Sog‘lom bolani
tarbiyalash – bizning umumiy vazifamiz”, “Barkamol avlodni tarbiyalashda ekologik
mas’uliyat” mavzularida 76 ta davra suhbati, 3 ta tanlov, 6 ta ekologik aksiya tashkil
etildi. “Ekologiya xabarnomasi” – “Ekologicheskiy vestnik” jurnalida “Sog‘lom
ona va bola yili” davlat dasturi ijrosi mavzuida alohida rukn joriy etilib, hisobot davrida
mavzuga oid jami 14 ta maqola chop etildi.
Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, shu bilan birga tabiat bilan onalik va bolalikni
muhofaza qilish masalasi uyg‘unlashtirilgan tasvirlar aks ettirilgan 8 turdagi maxsus
bannerlar tayyorlandi. Bugungi kunda Toshkent shahri bo‘ylab 90 ta, Namangan,
Jizzax, Sirdaryo viloyatiga 30 tadan bannerlar o‘rnatildi, qolgan viloyat, shahar va
tuman markazlariga ham 30–40 tadan banner o‘rnatish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.
Bu borada fotoalbomlar tayyorlandi.
Surxondaryo viloyati Sariosiyo tumanidagi 66-sonli maxsus internat-maktabiga,
Sho‘rchi tumanidagi "Oynako‘l" tibbiyot birlashmasiga, Qumqo‘rg‘on tumanidagi 57-
sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabiga, Samarqand viloyati 1-sonli tug‘ruqxonaga,
Buxoro, Qashqadaryo, Xorazm va Farg‘ona viloyatlaridagi
QVPlarga, o‘rta-ta’lim maktablariga qayta tiklanuvchi energiya manbayi, fotoelektr
stansiyalari o‘rnatildi.
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri tomonidan 2014-yil 30-iyulda (2014-yil 15-
avgustdagi №03-21-1-sonli) tasdiqlangan “Respublika tabiiy suv havzalarida barqaror
ekologik sharoitni
ta’minlash va biologik resurslardan oqilona foydalanish yuzasidan kompleks chora-
tadbirlar” ijrosi bo‘yicha ishlar olib borildi.
Hisobot davri yakunlari bo‘yicha chora-tadbirda belgilangan 53 ta tadbirdan 17 tasining
bajarilishi nihoyasiga yetkazildi. Joriy yil yakunlari bo‘yicha Kompleks chora-tadbirlar
amalga oshirilishi boshlangandan buyon 5,85 mlrd.so‘m mablag‘ sarflandi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 19-fevraldagi 14/21-2-
sonli «Atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy va biologik resurslardan oqilona
foydalanish hamda ularni qayta tiklash tadbirlarini amalga oshirish bo‘yicha hududiy
chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 12 yo‘nalishdagi 1400 ta tadbirning bajarilishi bo‘yicha
ishlar amalga oshirildi.
Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 23-oktyabrdagi “Tarkibida simob moddasi bo‘lgan
lampalar va priborlardan foydalanish va ularni foydali ravishda ishlatish korxonalari
faoliyatini tartibga solish to‘g‘risida”gi 405-sonli qarori ijrosi bo‘yicha hisobot davrida
respublika bo‘yicha 300,13 ming dona yaroqsiz holga kelgan lampalar utilizatsiya
qilindi.
Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 4-sentyabrdagi “Ishlatilgan texnik moylarni
topshirish, to‘plash, ular uchun hisob-kitob qilish, ularni saqlash va tashish tartibi
to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 258-sonli qarori ijrosini ta’minlash
maqsadida joriy yilning may oyida Toshkent viloyatining Angren shahrida ishlatilgan
texnik moylarni qayta ishlashga ixtisoslashtirilgan “Eco prista” MCHJ qo‘shma
korxonasi ishga tushirilib, “Uz-Ecoprotect” MCHJ qo‘shma korxonasidan 1358,9 tonna
yig‘ilgan texnik moylar qabul qilinib, shundan 1162 tonnasi qayta ishlandi. “Eco prista”
va “Uz-Ecoprotect”
MCHJ qo‘shma korxonalari 150 dan ortiq korxona bilan ishlatilgan texnik moylarni
qabul qilish bo‘yicha shartnomalar tuzib, hisobot davrida jami 137,7 tonna moy qayta
ishlash uchun qabul qilindi.
Shu bilan birga, hisobot davrida respublika bo‘yicha jami 769,6 tonna ishlatilgan
avtoshinalar utilizatsiya qilinib, ushbu ko‘rsatkich o‘tgan yilning shu davriga nisbatan
147 % ni tashkil etdi. Toshkent shahridagi “Toshrangmetzavod” korxonasiga yaroqsiz
holga kelgan 320 tonna kompyuter texnikalari utilizatsiya qilish uchun topshirilib,
ushbu ko‘rsatkich o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 3,2 barobarga oshdi (2015-yilning
9 oyida – 101,2 tn).
Xulosa
Shunday qilib, sanoat chiqindilarini atrof-muhitga, biosferaga tashlanishi ko‘p regionlarda ekologik
holatning buzilishiga olib kelmoqda. 0‘rmonlarning qirilishi, suvlarning, yer yuzasining ifloslanishi va
boshqalar shular jumlasidandir. Bunmg oldini olish uchun sanoat korxonalaridan ajralayotgan
chiqindilarga REChK(ruxsat etilgan chegaraviy konsentratsiya) lar o‘matilishi lozim. Har bir
korxonadan ajralayotgan chiqindi REChK dan yuqori bo‘lsa u tozalanishi yoki albatta korxona
texnologiyasi sozlanishi lozim. Hozirgi kunda olimlar tarafidan har bir chiqindini tozalash yoki uni
zararsizlantirish uchun turli usullar ishlab chiqilgan.
Har bir usul ajralayotgan chiqindining agregat holati, fizik- kimyoviy xususiyati, miqdori,
konsentratsiyasi, harorati, qanday manbadan ajralayotganligiga qarab tanlanadi.
Hozirgi kunda yer yuzida insoniyatnmg taraqqiy etib borishi, fan va texnikaning rivojlanishi,
moddiy turmushning yaxshilanishi parallel ravishda o‘ziga xos bir qator qiyinchiliklarni ham keltirib
chiqaradi. Insoniyat doimo yaxshi yashashga harakat qilib kelgan, lekin shu yashash tarzi hozirgi
kunda ma’lum muammolarni vujudga keltirayotganligi hech kimga sir emas. Insonning hayotiga
texnika vositalarini borgan sari chuqurroq kirib borishi uning o‘ziga ham qator qiyinchiliklarni
tug‘dirishini ko‘pchilik tan olmaydi. Bu fikrga kimlardir qo‘shilmasligi mumkin, lekin bu fakt.
0‘zingizga ma’lum, texnikaning rivojlanishi va insonning kundalik hayotiga kirib borishi shu
insonning o‘zini kam harakat qilib qo'yadi. Faraz qiling, ertalab turdingiz va hech qiynalmay elektr
choynakda yoki gaz plitada choyni qaynatdingiz, mikroto‘lqinli pechda yoki tosterda o‘zingizga biror
bir egulik tayyorladingiz. Nonushtadan keyin liftda pastga tushib, shaxsiy mashinangizda ishga kelib,
kun bo‘yi komputer yonida va telefon yordamida ishlaringizni bitirdingiz, umuman olganda deyarli
faol harakat qilmadingiz. Bu kabi ish faoliyatini yoki butunlay boshqa soha ish faoliyatini ham misol
tariqasida keltirishimiz mumkin. Lekin bu bizning asosiy maqsadimiz emas. Bizning maqsad hozirgi
kunda insonning hayotiy ehtiyojlari kundan kunga keskin oshib borayotganligini ko‘rsatish va uning
ehtiyojlarini qondirish uchun esa ishlab chiqarish va texnikani kundan kunga rivojlanib, ko‘proq
mahsulotlar ishlab chiqarayotganligini bildirishdir.
Hoziigi kunda ishlab chiqarishning, fan va texnikaning rivojlanishi o‘z yo‘lida atrof-muhitga
ko‘plab turli chiqindilarni tashlanishiga sababchi bo‘lishi hech kimga sir emas. Shu o‘rinda
o‘quvchida savol tug‘ilishi mumkin, xo‘sh nima qilmoq kerak, qanday yo‘l tutish lozim? Albatta, har
bir insonda bu kabi savollar tug‘ilishi tabiiydir. Awalo inson o‘zining «aql» ko‘zi bilan tabiatga
chuqurroq nazar solishi va u yerda mavjud barcha mavjudotlarni, o‘simliklami, yer usti va yer osti
tabiiy resurslarini uning o‘zi uchun yaratilganligi va ularning barchasi unga xizmat qilmoqligini,
undan keyin ham bu yerda — ona zaminimizda qolganlar ham yashashi lozimligini anglab yetmog‘i
kerak. Yer barcha tirik mavjudotlar va o‘simliklar uchun yashash maskani, u bizni boqadi, kiyintiradi.
Yer va uni o‘rab turgan
havo, suv va tuproq qatlami bizni doimo yashashimizga qulay sharoit yaratadi. Yerdagi barcha
ma’danlar, suvlar va ularda yashab turgan jonzotlar barcha-barchasi inson uchun, uning shu dunyoda
yashashi uchun xizmat qiladi. Buni anglab yetgan insonlar tabiatga bo‘lgan o‘z mehrini oshirishga, uni
asrab-avaylashga va tabiat qonunlari bilan kelishilgan holda yashashga harakat qilishi lozim. Lekin,
ming afsuski bunga javoban ko‘pchilik tabiatni qadrlamaydi, uni asrab- avaylamaydi. Yer ularning
barcha «nomaqbulchiligini», «erkaligini» ko‘taradi, deb fikr yuritadilar. Hozirgi kunda atrof-
muhitning keskin ifloslamshi, ekologik muvozanatning izdan chiqishi, turli iqlimiy o‘zgarishlar va
falokatlarni yuzaga kelishi bizning, hammaning «nomaqbul»chiligimizning yorqin dalili, uning
amaldagi ko‘rinishidir. Tabiatni o‘zi bir butun muvozanatdagi turli energetik aloqalar bilan
bogMangan sistema bo‘lib, bu aloqalarning buzilishi va izdan chiqishi, yerdagi mavjud tabiiy
jarayonlarning buzilishiga olib keladi va buning oqibatida yer yuzida turli ekologik falokatlar yuzaga
keladi. Bundan 5,5 ming yil ilgari Misrdagi Xeops piramidasiga ham bu to‘g‘rida quyidagi yozuv
qoldirilgan ekan: «Inson tabiat kuchlarini mensimagani va haqiqiy dunyoni tushunmagani uchun
Dostları ilə paylaş: |