Qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarining iqtisodiyoti

 
3.3. Ishlab chiqarish jarayonining asosiy parametrlari 
Bugungi kunda sodir bo‘ladigan barcha jarayonlar quyidagi asosiy parametrlar 
bilan baholanadi: 
- ish hajmi — m, m
2
, m
3
; 
- mehnat sarfi (ishchi —soat, ishchi —kun); 
- ishlab chiqarish (texnologik) sikli davri; 
Ishlab chiqarish yoki texnologik sikl ikki kismdan iborat bo‘ladi: ish davri va 
tanaffuslar; 
Ish davri quyidagi jarayonlardan tashkil topadi: operatsiyaviy sikl, tabiiy 

---

43 
jarayonlar, yordamchi operatsiyalar. 
Operatsiyaviy sikl tayyorgarlik — tugallanish ishlari va texnik operatsiyalardan 
tashkil topadi. Tabiiy jarayonlarga quyidagilar kiradi tabiiy quritish;
- quritishni va kotirishni tezlashtiruvchi jarayonlar. 
Yordamchi operatsiyalarga nazorat va transport operatsiyalari kiradi. 
3.1-rasm. Texnologik siklning tashkil etuvchilari 
3.2-rasm. Yig‘ma temir-beton zavodida ishlab chiqarishning strukturasi
Mahsulotni saralash va quritishni jadallashtirish jarayoniga taxlash uchun 
ketgan vaqtdan tashkil topadi, smena tanaffuslari ish smenalari orasidagi va 
ovqatlanish uchun tanaffuslardan tashkil topadi. 
Texnologik 
sikl
Ish davri
Оperatsion 
sikl
Tabiiy 
jarayon
Yordamchi 
operatsiya
Tanaffuslar
Operatsiya
orasi
Smena 
orasi
Ishlab chiqarish jarayoni 
Asosiy bo‘lmagan jarayon 
Texnologik jarayon 
Beton 
qorishmasini 
tayyorlash 
Maxsulot 
tayyorlash 
Armatura 
ishlab 
chiqish 
Qolipni 
tayyorlash 
Issiqlikni 
ishlashi 
Qoliplash 
Armatura 
quyish 
Saralash va 
pardozlash 
Vibromaydonchaga 
qolipni tayyorlash 
Beton tarqatuvchini 
tayyorlash 
Betonni quyish 
va zichlash 
Vibromaydonchada
n qolipni olish 
Beton tarqatuvchiga 
o‘tish 
Beton tarqatuvchini 
to‘ldirish 
Beton tarqatuvchini
ketishi 

---

44 
Yuqorida keltirilgan texnologik sikl elementlardan birining o‘zgarishi 
mahsulot tannarxi va korxona rentabelligaga tasir kursatadi. Shuning uchun 
texnologik jarayonlarni loyihalashtirishda nafaqat ish davrini normallashtirish, balki 
tanaffuslarning normasini belgilash maksadga muvofiqdir. Texnologik sikl 
davomiyligi, avvalo operatsion siklarning davomiygi va bir biryga muvofiqligiga, 
hamda ularning proporsionnallik, ritmlilik, parallellik va uzluksizlik prinsiplari 
muvofiqliliga bog‘liq
bo‘ladi.