”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

a) egilishga b) siqilishga 
LABORATORIYA
 
№7
 
BETON VA QORISHMALAR UCHUN TO‘LDIRUVCHILAR ( 
MAYDA TO‘LDIRUVCHI – QUM) NING XOSSALARINI ANIQLASH 
1 Qumning o‘rtacha to‘kma zichligini aniqlash 
I. Laboratoriya ishining maqsadi:
- talabalarda mavzu bo‘yicha bilimlarini chuqurlashtirish; 
- mustahkamlash; 
- bilimlarini amalda qo‘llashga o‘rgatish 
II. Tayanch iboralar 
- qumning to‘kma zichligi
 
III. Asbob – uskunalar:
- 1 l xajmli idish, quritish javoni, tarozi va tarozi toshlari, lineyka. 
-
Piknometr (zichlikni aniqlovchi asbob), elak. 
 
IV.Laboratoriya ishini faollashtiruvchi savollar
1.Mayda va yirik to‘ldiruvchilarning hossalariga nimalar kiradi.
2.To‘ldiruvchilarga qo‘yiladigan talablar 
3.Qum qanday turlarga ajratiladi? 
4.Qumning to‘kilgan o‘rtacha zichligi qandday aniqlashga asoslangan? 
5.Qumning tarkibidagi qo‘shimchalar sifatiga qanday ta'sir ko‘rsatadi? 
V. Tayanch atamalar ta'rifi. 
Qumning to‘kma zichligi-q
um 10 sm balandlikdan idishga erkin tushganligi 
va o‘sha masani xajmga bo‘linganligi qumning to‘kma zichligi deyiladi. 
 
VI.Ish tartibi.
 
Betonning tarkibini xisoblash, qum zarralari orasidagi 
bo‘shliqlar xajmini aniqlash, shuningdek, qumni tashib keltirish, to‘ldirgichlar 
saqlanadigan omborlarni loyihalash va shu kabilar bilan bog‘liq xisoblash uchun 
qumning to‘kma zichlignni bilish kerak. To‘kma zichlikni aniqlash uchun og‘irligi 
5 kg bo‘lgan o‘rtacha namuna quritish javoniga joylanib, massasi o‘zgarmaydigan 
bo‘lguncha 110±5°S xaroratda quritiladi. So‘ngra ko‘zlarining diametri 5 mm 
keladigan g‘alvirdan o‘tkaziladi, sovitiladi, keyin massasi aniqlangan 1l sig‘imli 
metall silindrga 10 sm balandlikdan kurakcha bilan oz-ozdan tashlab turiladi, 
silindr lim-mo-lim to‘lgach, uyulib turgan ortiqcha qum metall yoki yog‘och 
chizg‘ich bilan tekislanadi, bu vaqtda silindrni mutlaqo silkitmaslik kerak, aks 
xolda qum zichlashadi. Qumga to‘la silindr tarozida tortiladi. Kumning to‘kma 
zichligi formula yordamida xisoblanadi va natija quyidagi 10.1 jadvalga to‘ldiriladi

---

- qum to‘ldirilgan silindrning massasi, 
- bo‘sh o‘lchash silindrining massasi
- silindrning xajmi 
10.1.jadval. 
№ 
Massa,g 
Idishni 
hajmi, sm
3 
To‘kilgan 
o‘rtacha zichlik, g/ 
sm
3 
Idishni 
Idish 
bilan 
qumning 
qumning 
1 
2