”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Ko‘pirtirish usuli
yacheykali (g‘ovak) issiqlik izolyasiyasi va tovush 
yutuvchi plastmassa buyumlari va germetiklar tayyorlanadi. Plastmassa 
tarkibida g‘ovaklik o‘zaro reaksiyaga kirishib gaz hosil qiluvchi komponentlar 
kiritish yoki qizdirilganda porofor singari parchalanib gaz hosil qilish 
natijasida hosil bo‘ladi. Ko‘pirish ochiq va yopiq qoliplarda bosimsiz va bosim 
ostida bo‘lishi mumkin. Bu usulda termoplastik va termoreaktiv polimerlar 
asosida issiqlik izolyasiyasi va konstruktivissiqlik izolyasiyasi materiallari 
olish mumkin; penoplastlar, penopolistirollar, ko‘pirtirilgan karbamid va 
fenolformaldegid kompozitsiyalari shular jumlasidandir.
Yacheykali plastmassalar va polimerbetonlar bino va inshootlarning tom, 
devor, erto‘la, qavatlararo yopmalar issiqlik izolyasiyasida ishlatiladi.
Surkash usulida
plastik massa qorishma, dispersiya, eritma holatda 
qog‘oz, mato, noto‘qima mato, jun tolalari va shu kabilar yuzasiga surkaladi, 
tekislanadi va bezak hosil qilish uchun ishlov beriladi. Surkaladigan massa 
maxsus rakley-pichoq bilan tekislanadi. Odatda asos (material) harakatda 

---

bo‘ladi pichoq esa qo‘zg‘almas bo‘lib, surkaladigan massa qalinligi va 
zichligini boshqarish uchun qiyaligi va tirqich o‘lchamlari o‘zgartiriladi. 
Surkaladigan massa qizdirilgan va sovuq holda bo‘lishi mumkin. Bu usulda 
linoleumlar, pavinol, linkrust, bumoplastlar va boshqa o‘rama materiallar 
tayyorlanadi.
Shimdirish usulida
matolar, qog‘ozlar, tolalar suyultirilgan plastik 
massaga botirib olinib so‘ng quritiladi. Shimdirish mashinalari gorizontal va 
vertikal tiplarda bo‘ladi. SHimdirish usulida bakelitli elimlanadigan plenkalar, 
karbamid va melamin formaldegid polimerlari shimdirilgan bezak plenkalar, 
tekstolit olishda yarim xom ashyo vazifasini o‘taydigan shisha, asbest va paxta 
tolali matolar polimerlarda shimdirib olinadi.
Polimerlarni (stirol, poliakrilatlar, latekslar va boshq) sementli, gipsli, silikatli 
betonlarga, armotsementlarga va sh.k. shimdirib kimyoviy muhitlarga 
chidamli, o‘ta mustahkam, sovuqqa bardoshli buyum va konstruksiyalar 
tayyorlanadi.
Sepish usulida
plastik massa metall lenta yoki baraban yuzasiga kichik 
qalinlikda yoyiladi, qotgach yupqa plenka ko‘rinishida ko‘chirib olinadi. Bu 
usulda atsetilsellyulozali shaffof plenkalar va tezda quriydigan polimer elastik 
kompozitsiyalar asosidagi materiallar olinadi.
Purkash usulida
kukunsimon polimer qizdirilgan yuzaga sepiladi, 
yuzaga erib yopishgan polimer sovitilgach mustahkam polimer qoplamasi hosil 
bo‘ladi. Purkash usulining quyidagi ko‘rinishlari mavjud: gaz alangali, o‘rama 
(vixr) va psevdosuyuqlantirilgan. Gaz alangali purkashda polimer kukuni 
(polietilen, polipropilen, poliamidlar va boshq.) alanga orasidan o‘tib 
suyuqlanadi, yuzaga urilib yopishadi va zarur bo‘lgan qalinlikdagi material 
hosil bo‘ladi.