”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Portlandsement aktivligi va markasi 
o‘lchamlari 4x4x16 sm li,
sement-qum 1:3 nisbatdagi qorishmasidan (massa bo‘yicha), s/s=0,4 
bo‘lgan, 28 sut davomida qotgan (birinchi sutkada qolipda va 27 sut xona 
haroratidagi suvda) namunalar sinab topiladi. Namunalar avval egilishga 
sinaladi, so‘ng hosil bo‘lgan yarimtalik prizmalar siqilishdagi 
mustahkamlikka sinaladi. Sement aktivligi siqilishdagi mustahkamlik 
chegarasiga barobar kattalikdir. Sement markalari esa, yaxlit kattalik bo‘lib, 
400, 500, 550 va 600 (kg/sm
2
).
Sement qotayotganda issiqlik ajratib chiqarishi 
uning mineralogik 
tarkibiga bog‘liq. Issiqlik ajralishi yupqa konstruksiyalarda yoriqlar hosil 
qilmaydi, ammo massiv konstruksiyalarda harorat farqi 40
0
S gacha 
ko‘tarilishi mumkin. Harorat farqidan hosil bo‘lgan ichki zo‘riqish 
konstruksiyalarning buzilishiga olib keladi. Buni ogohlantirish uchun past 
ekzotermikli sement ishlatish, sement miqdorini kamaytirish, zarur hollarda 
sun’iy sovutish mumkin.
Sement qabul qilish qoidalariga 
binoan u partiyalarda zavodlardan 
yuboriladi va joylarda qabul qilinadi
. 
Sement zavodining quvvatiga qarab 
sement partiyasi 300 dan 4000 t gacha bo‘lishi mumkin. Sement haqidagi 
ma’lumot pasportda qayd etilib partiyasi bilan birga joylarga yuboriladi. 
Pasportda sementning nomi, markasi, normal quyuqligi, qo‘shimchalar 
miqdori va issiqlik bilan ishlangandagi aktivligi ko‘rsatiladi. Sementni qabul 

---

qiluvchi tashkilot uni fizik, mexanik xossalarini, shu jumladan 3 va 28 sut 
mustahkamligini, ya’ni markasini aniqlaydi.
Sement bo‘yicha barcha shikoyatlar u qabul qilingach 10 kun ichida 
ishlab chiqaruvchiga etkazilishi lozim.
Sement tashkilotlarga platformalarda, avtotsemento- vozlarda yoki 
ko‘pqatlamli 
qoplarda 
yuboriladi. 
Sement 
tashilayotganda 
va 
saqlanayotganda namlik va ifloslanishdan ehtiyotlanishi kerak. Sementning 
turlari alohida saqlanishi va birga qo‘shib ishlatilmasligi shart.