Quyosh sistemasi

Quyoshning paydo bo‘lishi

• Hisob-kitoblar, Yer o‘zining hozirgi massasiga bir necha yuz million yilda erishganligini ko‘rsatdi.
• Sirti sovuq bo‘lgan Yerning ichki qismi radioktiv elementlar hisobiga qiziy boshlagan.
• Bu, Yerning ichidagi moddalarni erishiga olib kelgan. Og‘ir elementlar cho‘kib yadroni vujudga keltirganda, yengil elementlar sirtga chiqib Yer qobig‘ini vujudga keltirgan.
• Bo‘lajak planetalarni o‘rab olgan zarralar to‘plamida ularning bir-birlariga yopishish jarayoni yuz bergan va oqibatda planetalarning yo‘ldoshlari paydo bo‘lgan.
• 1913 - yilda amerika astronomi J. Xeyel Quyosh dog‘lari, Quyosh sirtining sovigan qismlari ekanligini va sirtida kuchli magnit maydonlari borligini kashf etdi.

• 1940 yil boshida Quyosh radioto‘lqinlar manbai ekanligi, keyinchalik Quyosh toji spektorida bir necha chiziqlarni, ko‘p marta ionlangan kimyoviy elementli chiziqlar ekanligi hamda Quyosh tojining yuqori haroratga egaligi kashf etildi.
• Quyosh asosan vodorod va geliydan tashkil topgan. Uning yuzasidagi harorat 6000O ga yaqin.
• Quyoshdan chiqadigan energiya termoyadro reaksiyasi jarayonida vodorodning geliyga aylanishidan hosil bo‘ladi.
• Quyoshda 69 kimyoviy element borligi olimlar tomonidan aniqlangan.

QUYOSH

koinotdagi yerga eng yaqin bo’lgan yulduzdir. U sariq mitti yulduzlar safiga kiradi. Quyosh 70 foiz vodoroddan va 27 foiz geliydan iborat, o’ta qizigan, yorug’lik tarqatib turadigan gazsimon shardir. Quyoshning zichligi Yernikidan 4 marotaba kichik. Uning markazida bosim 300 mlrd. atmosferaga, harorat esa 10-15 mln. darajaga yetadi. Quyoshning markazidagi yuqori bosim va harorat yadro reaktsiyalarini hosil bo’lishiga imkon beradi. Bunda vodorod geliyga aylanadi.

Quyoshning ichki tuzilishi
Yadro- Quyoshning markazi, bosim va harorat juda yuqori, natijada doimo yadro reaksiyalari sodir bo’lib turadi. Yadro deyarli ko’zga ko’rinmaydigan va harakatsiz o’ta yuqori haroratga ega bo’lgan gazlardan iborat
Issiqlikni tashqi qobiqlarga uzatilishi nur yordamida amalga oshiriladi, bunda gazlar harakatsiz qoladi. Mazkur jarayon quyidagicha sodir bo’ladi: yadrodan issiqlik nur hududga qisqa to’kinli diapazonlarda keladi (gamma nur taratish), ketishda esa uzun to’lqinli diapazonlarda ketadi (rentgenli), bu esa tashqarida haroratni pastligi bilan bog’liq.
Konvektiv hudud issiqlikni nur yordamida tashilish hududning tepasida joylashgan. Mazkur hudud ham konvektiv holatdagi ko’zga ko’rinmaydigan gazlardan iborat. Issiqlikning konvektiv harakati Quyoshning markazi va tashqarisida bosim va haroratning farqlari tufayli sodir bo’ladi
Quyoshning atmosferasi
Fotosfera. Quyosh atmosferasinig quyi qatlami. Bevosita konvektiv hududining tepasida joylashgan. Fotosfera qizigan, ionlashgan gazlardan iborat. Uning quyi qismida (asosida) harorat 6000 daraja, yuqori qismida esa 4500 daraja. Fotosfera juda yupqa gaz qatlamidan iborat;
Xromosfera. Quyosh to’la tutilganda qoraygan doiraning eng chekkasida och qizil yog’du ko’rinadi. Ana shu yog’du xromosfera deyiladi. U fotosferanung tepasida joylashgan.
Quyosh toji –joylashg Quyoshning tashqi atmosferasi hisoblanadi. U juda siyrak ionlashgan gazlardan iborat. Quyosh tojining tashqi qatlamlari koinotga toj gazlarni tarqatadi. Mazkur gazlar Quyosh shamoli deb ataladi.