R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
-rasm. “... xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom”ga muvofiq
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
11.1-rasm. “... xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom”ga muvofiq xarajatlar tasnifi XARAJATLAR 1-guruh Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar 2-guruh Davr xarajatlariga kiritiladigan xarajatlar 3-guruh Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar 4-guruh Favqulodda zararlar -bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar; - bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari; - boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan, ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgan ustama xarajatlar - sotish xarajatlari; - ma’muriy-boshqaruv xarajatlari; - boshqa operatsion xarajatlar va zararlar -foiz bo‘yicha xarajatlar; - xorijiy valyuta bilan operatsiya bo‘yicha salbiy kurs farqlari; - qimmatli qog‘ozlarga qo‘yilgan mablag‘larni qayta baholash; - moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar. u foydadan olinadigan soliq to‘langunga qadar foyda yoki zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi. 238 Xarajatlarni bunday guruhlash ustun darajada soliq solinadigan bazani to‘g‘ri aniqlash maqsadi nazarda tutiladi. Shuningdek, “Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot” (2-shakl)da esa xarajatlar 5 guruhga ajratiladi. Fikrimizcha, Nizomda soliq solinadigan bazani to‘g‘ri aniqlash maqsadida xarajat guruhlari berilganligi bois, 2-shaklda berilgan soliq xarajatlari keltirilmagan. Shu bois, Nizom va “Moliyaviy hisobot shakllari va ularni to‘ldirish bo‘yicha qoidalar”ning o‘zaro muvofiqlikni ta’minlash uchun qo‘shimcha o‘zgartirishlar kiritish lozim deb hisoblaymiz. Bu borada iqtisodchi olimlardan R.D.Do‘smuratov va U.I.To‘laevlarning tavsiyalari e’tiborga loyiqligini ta’kidlab o‘tishimiz mumkin. Ularning fikriga ko‘ra ““... xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom” ning “B. Xo‘jalik yurituvchi subyektning moliya xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq xarajatlar ro‘yxati” bo‘limiga “5.Foydadan qoplanadigan soliq xarajatlari” bandini kiritib, unda moliyaviy natijalarni aniqlash vaqtida foydadan qoplanadigan soliq xarajatlari ro‘yxatini quyidagicha belgilash kerak: 5.1. Foyda solig‘i bo‘yicha xarajatlar 5.2. Foydadan hisoblab to‘lanadigan boshqa soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha xarajatlar 5.3. Soliq solishning soddalashtirilgan tartibi bo‘yicha to‘lanadigan soliqlar bo‘yicha xarajatlar: 5.3.1. Yagona soliq to‘lovi 5.3.2. Yagona yer solig‘i 5.3.3. Qat’iy belgilangan soliqlar bo‘yicha xarajatlar” 57 . Chunki, soliq xarajatlari ham boshqa toifa xarajatlar kabi subyektning soliq to‘langunga qadar olingan foydasi hisobidan qoplanib, sof foydasi kamayishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Albatta, “... xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom” ning “B. Xo‘jalik yurituvchi subyektning moliya xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq xarajatlar ro‘yxati” 57 R.D.Do‘smuratov, U.I.To‘laev Moliyaviy hisobot: nazariy, uslubiy va amaliy jihatlari. –T.: «Extremum-Press», 2012,B. 64-65. 239 bo‘limiga bunday o‘zgartirishlarning kiritilishi korxonalarda soliqlarning qaysilari soliqqa tortilgunga qadar foyda hisobidan qoplanishi aniq me’yoriy asosga ega bo‘ladi. Shu bilan birga, buxgalteriya hisobida 9800 – “Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash uchun foydaning ishlatilishi” schyotida soliqlarning qaysilari aks ettirilishi bo‘yicha munozaralar yuzaga kelmaydi. Moliyaviy natijalar tarkibi, shakllanish tartibi va dinamik o‘zgarishi tahlilini quyidagi 11.1-jadval ma’lumotlari asosida berish mumkin. Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|