R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
investisiya loyihasi
— iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa foyda olish uchun investisiyalarni amalga oshirishga yoxud jalb etishga qaratilgan, o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tadbirlar majmui; reinvestisiyalar — investisiyalardan olingan, tadbirkorlik faoliyati va boshqa faoliyat turlari obyektlariga kiritiladigan har qanday daromad, shu jumladan foyda, foizlar, dividendlar, royalti, lisenziya va vositachilik haqlari, texnik yordam, texnik xizmatlar uchun to‘lovlar va haqlarning boshqa turlari; to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investisiyalari — chet ellik investorning hukumat kafolatlarisiz, tavakkalchilik sharoitlarida o‘z mablag‘lari yoki qarz 265 mablag‘lari hisobidan investisiyalari; investisiya shartnomasi — investisiya faoliyati subyektlari o‘rtasida tuziladigan, investisiya shartnomasi taraflarining huquqlari, majburiyatlari va javobgarligini belgilaydigan yozma bitim; investisiya faoliyatining ishtirokchisi — investisiyalarning amalga oshirilishini buyurtmalarni bajaruvchi sifatida yoki investorning topshirig‘i asosida ta’minlaydigan investisiya faoliyati subyekti; investor — foyda olish maqsadida investisiya faoliyati obyektlariga o‘zining mablag‘larini va (yoki) qarz mablag‘larini yoxud jalb qilingan boshqa investisiya resurslarini investisiya qilishni amalga oshiruvchi investisiya faoliyati subyekti; mahalliy investorlar — investisiya faoliyatini amalga oshiruvchi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, O‘zbekiston Respublikasi rezidenti maqomiga ega bo‘lgan chet ellik fuqarolar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar, shu jumladan yakka tartibdagi tadbirkorlar, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari; chet ellik investorlar — chet davlatlar, chet davlatlarning ma’muriy yoki hududiy organlari, davlatlar o‘rtasidagi bitimlarga yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tuzilgan yoki xalqaro ommaviy huquq subyekti bo‘lgan xalqaro tashkilotlar, chet davlatlarning qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan va faoliyat ko‘rsatadigan yuridik shaxslar, har qanday boshqa shirkatlar, tashkilotlar yoki uyushmalar, chet davlat fuqarolari va O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida doimiy yashaydigan fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar. Investisiyalarni bir qancha xususiyatlariga ko‘ra tasniflash mumkin. Masalan: 1. Investisiyalash davriga qarab qisqa muddatli va uzoq muddatli investisiyalarga bo‘linadi. Qisqa muddatli investisiyalar bir yilgacha bo‘lgan omonat sertifikatlari va boshqa qimmatli qog‘ozlardir. Uzoq muddatli investisiyalar bu bir yildan ortiq muddatlarga qo‘yilgan kapital bo‘lib, 2-yilga, 2-3 266 yil va 5 yildan ortiq muddatlarga ham qo‘yilishi mumkin. 2. Investisiyalarni shakli bo‘yicha quyidagi turlarga ajratish mumkin: moliyaviy investisiyalar; moddiy investisiyalar; intelektual investisiyalar. Moliyaviy investisiyalar tarkibiga mahalliy va xorijiy mamlakatlarning pul birliklari, banklardagi omonatlar, veksellar va boshqa qimmatli qog‘ozlar hamda ularga tenglashtirilgan boyliklar kiradi. Moddiy investisiyalar tarkibiga asosiy fondlar, ya’ni binolar, asbob- uskunalar, inshootlar va boshqa turdagi asosiy ishlab chiqarish fondlarining aktiv va passiv qismlari kiradi. Intelektual investisiyalar tarkibi rang-barang bo‘lib, ularni umumlashtirgan holda aytish mumkinki, ular mulkiy huquqlar shaklidagi investisiyalar va tabiiy resurslardan foydalanish shaklidagi investisiyalardan iborat. 3. Investisiya faoliyatida qatnashish tasnifiga ko‘ra: - to‘g‘ridan-to‘g‘ri investisiyalar. Bular asosan obyekt aniq ma’lum maqsadni amalga oshirish real bo‘lgan taqdirda yo‘naltirilgan mablag‘dir. - boshqa investisiyalar. Bular vositachilar orqali obyektlarga sarflanadi va olingan daromad mijozlar o‘rtasida taqsimlanadi. 4. Investisiyalarni kiritish shakliga ko‘ra quyidagicha tasniflash mumkin: - mahalliy investisiyalar. Bu mahalliy investor tomonidan ijtimoiy soha, tadbirkorlik, ilmiy va boshqa faoliyat turlari obyektlariga kiritiladigan moddiy va nomoddiy boyliklar hamda ularga bo‘lgan huquqlar, shu jumladan intellektual mulk obyektlariga bo‘lgan huquqlar, shuningdek reinvestisiyalar; - chet el investisiyalari. Bu chet ellik investor tomonidan ijtimoiy soha, tadbirkorlik, ilmiy va boshqa faoliyat turlari obyektlariga kiritiladigan moddiy va nomoddiy boyliklar hamda ularga bo‘lgan huquqlar, shu jumladan intellektual mulk obyektlariga bo‘lgan huquqlar, shuningdek reinvestisiyalar. Shu bilan birga, investisiyalarni subyektlari, obyektlari, investisiya qo‘yiladigan sohalar, makro va mikro iqtisodiyotda tutgan o‘rni hamda boshqa xususiyatlari bo‘yicha tasniflash mumkin. 267 Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida investisiyalarning makro va mikro iqtisodiyotda tutgan o‘rnidan kelib chiqib, ko‘rsatkichlarni shakllantirgan holda o‘rganishni taqozo qiladi. Jumladan, makro ko‘lamda investisiyalar tahlilini mulkchilik shakllariga, hududiy belgisiga ko‘ra olib borilishi maqsadga muvofiq bo‘lsa, mikro ko‘lamda moliyaviy hisobot shakllari va ulardagi ko‘rsatkichlar asosida o‘rganilishi talab etiladi. Shu sababli, biz mikro ko‘lamda, ya’ni korxonaning moliyaviy hisobot shakllari va ulardagi ko‘rsatkichlar asosida uning investision faoliyatiga baho berish va samaradorligini oshirish imkoniyatlarini o‘rganishga tuxtalib o‘tmoqchimiz. Shuni ta’kidlab o‘tish joiz-ki, korxona investision faoliyati tahlil qilib o‘rganilar ekan, dastlab investisiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini baholash metodlarini o‘rganish lozim. Shu bois, keyingi paragrafda investisiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini baholash metodlari, mazmuni va turlarini bayon qilamiz. Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|