R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
-jadval Moliyaviy barqarorlikni ifodalovchi chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6.5-jadval
Moliyaviy barqarorlikni ifodalovchi chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar va ularni aniqlash tartibi Chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar Chetdan jalb qilingan kapital-ning to‘planish (konsentrasiyasi) koeffitsiyenti (Kchjk) Chetdan jalb qilingan kapitalning tarkibiy koeffitsiyenti (Kchjkt) O‘z mablag‘larining umumiy qaramlilik koeffitsiyenti (Kuq) O‘z mablag‘larining uzoq muddatli pas- sivlarga qaramlilik koeffitsiyenti (Kupq) Kchjk = Chjm / B bunda: Chjm – chetdan jalb qilingan mablag‘ Kchjkt=Uchm/Chjm bunda: Uchm- uzoq muddatli chetdan jalb qilingan mablag‘ Kuq= Chjm/O‘m Kupq = Ump / O‘m bunda: Ump - uzoq mudatli passivlar Chetdan jalb qilingan mablag‘larning (kapitalning) to‘planishi (konseptrasiyasini) ifodalovchi ko‘rsatkich ularning umumiy mablag‘lardagi xissasini (Kchjk) aniqlash uchun qo‘llaniladi. Ushbu ko‘rsatkichni topish uchun chetdan jalb qilingan mablag‘lar summasini (Chjm) umumiy mablag‘lar summasiga (B) bo‘lish lozim. Uning hajmi qancha kam bo‘lsa korxona uchun shuncha yaxshi, chunki bu korxona o‘z faoliyatida mablag‘ni chetdan jalb qilmasdan amalga oshirayotganligidan dalolat beradi. Chetdan jalb qilingan mablag‘lar ichida uzoq muddatli qarzlar hissaning koeffisenti ham moliyaviy barqarorlikni ifodalash uchun muhim ko‘rsatkichdir. Chetdan jalb qilingan mablag‘larning (kapitalning) tarkibiy koeffitsiyenti (Kchjkt) ni aniqlash uchun uzoq muddatli chetdan jalb qilingan mablag‘larni (Uchm) korxonaning umumiy chetdan jalb qilingan mablag‘iga (Chjm) bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi. Ushbu ko‘rsatkich korxonaning uzoq muddatli chetdan jalb qilingan 137 mablag‘ining umumiy chetdan jalb qilingan mablag‘dagi hissasini ko‘rsatadi. O‘z mablag‘i yetarli bo‘lmay turgan vaqtda uzoq muddatli qo‘yilmalardan foydalanish korxonaning moliyaviy barqarorligini ta’minlash uchun asosiy omil bo‘lib hisoblanadi. Moliyaviy barqarorlikni tahlil qilishda o‘z mablag‘larining uzoq muddatli passivlarga qaramlik koeffitsiyentini (Kupq) aniqlash va o‘rganish muhim ahamiyatga ega. Ushbu ko‘rsatkichni aniqlash uchun uzoq muddatli chetdan jalb qilingan passivlarni (Ump) o‘z mablag‘lari umumiy summasiga (O‘m) bo‘lish yo‘li bilan aniqlaymiz. Ushbu ko‘rsatkich korxonaning o‘z mablag‘larida chetdan jalb qilingan uzoq muddatli qo‘yilmalarning (passivlarning) hissasi qanchani tashkil qilishini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkich hajmining yaxshi yoki yomonligi to‘g‘risida korxona faoliyatining holatiga qarab xulosa qilish mumkin. Yuqoridagi ko‘rsatkichlarni quyidagi jadval ma’lumotlari asosida tahlil qilib o‘rganganimizda quyidagi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lindi (6.6-jadval). 6.6-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, “Sharq” fermer xo‘jaligi moliyaviy barqarorligining chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlari yil davomida kamaygan. Bu esa, fermer xo‘jaligining moliyaviy barqarorligi ko‘tarilganligidan dalolat beradi. Jumladan, chetdan jalb qilingan mablag‘lar to‘planishini ifodalovchi koeffitsiyent hisobot yilining oxirida 0,314 koeffitsiyentni tashkil qiladi. Bu shuni ko‘rsatadiki, fermer xo‘jaligining umumiy moliyaviy potensialining 31,4 % chetdan jalb qilingan mablag‘lardir. Bu ko‘rsatkichning hissasi hisobot yilining boshiga nisbatan -0,069 koeffitsiyentga yoki 18 % ga kamaygan. Bu esa, fermer xo‘jaligi o‘z mablag‘larining umumiy mablag‘lardagi ulushi ko‘payib borayotganligini anglatadi. Uzoq muddatli chetdan jalb qilingan mablag‘larining o‘z mablag‘laridagi ulushi esa fermer xo‘jaligida yil boshidagiga nisbatan 0,292 koeffitsiyentga yoki 41,8 % ga kamaygan holda yil oxirida 40,7 % ni tashkil qilgan. Shuningdek, uning ulushi chetdan jalb qilingan barcha mablag‘lar tarkibida hissasi ham kamayganligini ko‘rishimiz mumkin. |