8
buyumlari zarurligini bilish maqsadida kerak bo‘lgan bo‘lsa, jamiyat
sinflarga bo‘lingandan keyingi ijtimoiy-iqtisodiy bosqichlarda esa
hukmron sinfning manfaatini himoya qilib kelgan. Boshqacha qilib ayt-
ganda, sinflar mavjud jamiyatda hisob yuritish o‘zgarib, takomillashib
va uning roli oshib borgan. Bozor munosabatlarini rivojlantirish bo‘yi-
cha hukumat qabul qilgan qarorlarni hayotga tatbiq qilishda, korxo-
nalarni xususiylashtirish va tadbirkorlikni rivojlantirish sharoitida hisob
va statistikaning roli yana ham oshib bormoqda. Bunday ulkan vazifa-
larni amalga oshirish uchun hisob ma’lumotlariga ishlov berishni
kompyuterlashtirish, hisobning ilg‘or shakl va uslublarini qo‘llash, hisob
ishlariga sarflanadigan mablag‘lar va mehnat sarflarini kamaytirishga
erishish zarur.
Har bir xo‘jalik fakti hisobda korxona faoliyatining ham miqdor,
ham sifat jihatlarini tavsiflaydigan ko‘rsatkichlarga aylanadi. Bular
ayrim mahsulot turlarining haqiqiy tannarxi, korxona faoliyatining
moliyaviy natijalari va boshqalar.
Xo‘jalik hisobi xo‘jalik yurituvchi subyektni boshqarishda foydala-
niladigan axborot tizimidan iborat bo‘lib, unda korxona faoliyatida sodir
bo‘ladigan barcha jarayonlar va hisob obyektlarining holati to‘g‘risidagi
miqdor va sifat ko‘rsatkichlari haqidagi axborotlar ma’lum qoidalar va
standartlar bo‘yicha ularni boshqarish uchun ilmiy asoslangan qoida-
larga muvofiq qayd qilinadi, o‘lchanadi, ishlov beriladi, to‘planadi va
guruhlanadi. Xo‘jalik hisobi keng qamrovli va to‘laqonli bo‘lishi hamda
korxona iqtisodiyotini boshqarish vazifalari to‘liq va o‘z vaqtida amalga
oshirishga yo‘naltirilgan, ya’ni boshqaruv tizimi uchun foydali bo‘lishi
lozim.
Xo‘jalik hisobining mohiyatini uning funksiyalari orqali mufassal
ochib berish mumkin (1.1-rasm).
Dostları ilə paylaş: