R e j a Kirish

1. O`quvchi jismoniy tarbiyasinig asosiy shakllari va mashg`ulot formalari.
«Maktab eshidagi bolalarda jismoniy tarbiya jaraeni biz pedagoglardan
maktabdan ishlash uchun jismoniy tarbiyaning asosi nimalardan iboratligi, uning
mazmuni, tashkil qilinishini, bolalarni harakatga urgatish metodikasini bilishni
talab qiladi».
Maktab eshidagi bolalardan jismoniy tarbiya jaraenining maqsadi astasekinlik Bilan ularni jismoniy kamolotga erishishi va shu asnoda haetga, ijodiy
mehnatga va vatan mudofaasiga tayerlashni nazarda tutadi.
O`quvchilar jismoniy tarbiyasi jaraenida umumiy va xususiy vazifalar hal
qilinadi.
Umumiy vazifalar - bilim berish, jisman tarbiyalash va sog`lomlashtirishdan
iborat bulib, xususiylari esa jismoniy tarbiyadan Davlat ta`lim standarti dasturadiga
maxsus vazifalalar tarzida hal qilinadi.
Xususiy vazifalarga quyidagilar kiradi:

1. 
   o`quvchilar organizmining sog`ligini mustahkamlash, rivojlantirish va
   chiniqtirish,
   
2. 
   turli hildagi mehnat faoliyatiga tayer bulish uchun shu eshga xos bulgan
   jismoniy sifatlarni rivojlantirish, hayot uchun kerakli harakat malakalari va ko`nikmalarini rivojlantirish va keyinchalik kerak buladiganlari bilan qurollantirish,
   4) o`quvchilarga jismoniy madaniyatga oid yangi bilimlarni berish,
   5) o`quvchilarni jismoniy mashqlar bilan muntazam shug`ullanishiga
   qiziqtirish va unga odatni shakllantirish
   6) o`quvchilarni jismoniy madaniyat faollari qilib tarbiyalash va bu bilan
   ularda tashkilotchilik qobiliyatini tarbiyalashdek vazifalarni hal qiladi.
   Bu vazifalar ma`naviy tarbiyaning elementlari hisoblangan ahloqiy ruxiy
   estetik va mehnat tarbiyalarining vazifalari bilan birgalikda o`quvchilarni eshini ulg`ayishi, jisman tayergarligiga qarab o`qitishning ayrim etaplarida aniqliqlar
   kiritiladi va maktab eshining quyidagi 3 hil guruhidagi ta`lim tarbiya ishlarida hal
   qilinadi. Maktab eshining 6 (7), (10) 11 eshlarida (1-4 sinflar) organizmi tabiyiy
   rivojlanishida buladi. Biz uni garmonik rivojlanishini yulga qo`yishimiz kerak
   buladi. Markaziy nerv tizimidagi boshqarish funktsiyasi, harakat tayanch apparati
   faoliyati ishini, yurak-tomir, nafas olish organlari ishini yanada rivojlantirishga
   e`tibor beriladi, bulardan tashqari qomatni to`g`ri tuta bilishga urgatiladi. Bu
   jaraenga shaxsiy gigiena qoidalariga oib bilimlar qo`shib berish bilan tarbiya
   jarenii yulga qo`yiladi.
   

12-15 eshlilarda (5-9 sinflar) jismoniy mashqlar usaetgan esh organizmga
samarali ta`sir kursatadi. Shuning uchun jismoniy sifatlarni rivojlanishiga qo`lay
imkoniyatlar ochilgan buladi.
Jismoniy tarbiyaning jismoniy bilimlar berish vazifasi haetda uchraydigan
harakat malakalarini ratsional texnikasi bilan tanishtirish (gimnastika, engil
atletika, sport o`yinlari, velosipeda yurish va sport taktikasi)ga oid oz bulsa ham
nazariy tushuncha berishdir. Bu darvda bolalarni «Alpomish» va «Barchinoy»
maxsus testining talablari va normalarini topshirishga tayerlash yulga qo`yiladi.
Jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish natijasida sport mahoratini oshaetganligini,
jismoniy madaniyatini jamiyatdagi roli va ahamityatini tushuntirish jaraeni yulga
quyiladi. Asta sekinlik bilan tashkilotchilik qobiliyati takomillashtiriladi,
musobaqa qoidalari uzlashtiriladi, hakamlik qilish malalkalir rivojlantiriladi va
chiniqtirish maqsadida tabiatning sog`lomlashtiruvchi kuchlaridan foydalanishga
urgatish lozim buladi.
16-18 eshdagi umumta`lim maktabi, akademik, kabs-hunar litseylari va
kollejlarning o`quvchilari organizm eshi ulg`aygan sari baquvvatlashadi. Jismoniy
tarbiya esa bu jaraenini yanada kuchaytirishga yunaltiriladi. Jismniy mashqlar
bilan tizimli shug`ullanish ta`lim tizimining shu eshdagilarida ish qobiliyatini
yaxshilash, asosi harakat faoliyatlari uchun chidamlilik, zahiralarini oshirish, uz
tanasinin boshqara olish, kuch tezkorlik, chaqqonlik va boshqa har tomonlama
jismonan garmonik tarbiya olmatlarini chuqurlashtirishga e`tiborni qaratadi.
Organizm usib borar ekan uning funktsional imkoniyatlarini oshib borishi
ham tabiyiy. Oldin egallangan harakat malakalari zahirasi bazasida yangi, keyin
egallanishi lozim bulgan harakat malakalari uchun poydevor yaratiladi. Bu
eshdagilarda ularning jismoniy madaniyat sohasidagi bilimlarni boyitish, sport
trenirovkasi asoslari, sportchini uz-uzini nazorat qilishi qoidalariga urgatish
maqsadga muvofiq buladi.
Jismoniy tarbiyasi vositalari. 6 (7)-(10) 11 eshdagi bolalar jismoniy tarbiyasi
uchun asosiy vosita qilib asosiy gimnastika, harakati o`yinlar, rolikli kon`kida,
velosipeda yurish, ekskursiya va saehat hamda tabiat quynida o`ynaladigan
o`yinlar va jismoniy mashqlar olingan. Bu eshdagilarda suzish, tennis bo`yicha
muntazam mashg`ulotlar uyushtirish mumkin. Sog`ligi emonlashgan bolalarga
maxsus mashg`ulotlar-davolash gimnastikasi tarzidagi eki maxsus tibbiy guruhga
ajratilgan bolalar uchun alohida mashg`ulotlar yulga qo`yiladi.
16-18 eshdigalir uchun jismoniy tarbiya vositasi qilib asosiy gimnastika
(kichik eshdagilarga nisbatan og`irroq mashqlar bilan), tanani boshqarish
mashqlari «Alpomish» va «Barchinoy» maxsus testi mashqlari, tusiqlardan oshish,
jamoa bulib o`ynaladigan harakatli o`yinlar (osonlashtirilgan qoidada) va
boshqalar olinadi. Bu eshda sport o`yinlariga, gimnastika, engil atletika, rolikli
kon`kida yurish, yugurishdek sport turlarida bolalar yuqori natijalariga erishishlari
mumkin. Bulardan tashqari ularda turistlik poxodlar, pieda yurish, krosslar hamda
dalada o`ynaladigan va harbiylashtirilgan o`yinlar o`tkazilishi mumkin.
16-18 eshdagilar uchun (lieyler) asosiy va sport gimnastikasi va boshqa sport
turlari vosita buladi. Umumiy jismoniy tayergarligining kursatkichlari «Alpomish»
va «Barchinoy» kompleksi talablari va normalari darajasida bulishi lozim.
Bulardan tashqari sayir va poxodlar uyushtirilishini tarbiya jaraenidagi samarasi
katta bulishi mumkin.
O`quvchi jismoniy tarbiyasining asosiy shakllari va mashg`ulot formalari
O`quvchi jismoniy tarbiyasining mashg`ulotlari maktabda o`quv ishlari,
sinfdan tashqari ishlar fizkul`tura sog`lomlashtirish ishlari, maktabdan tashqari
muassasalarda va oilada quyidagi shakllardan: «jismoniy tarbiya darsi»,
«darsgacha gimnastika», «fizkul`tura daqiqalari», «katta tanaffusdagi uyushtirilgan
o`yinlar», «sport ko`ngil ochishlari (vaqt o`tkazish uchun)», «uzaytirilgan kunli
maktablardagi jismoniy madaniyat mashg`ulotlari», «sport sektsiyalari».
«bayramlari, musobaqalar», «Quvnoqlar va zukkolar» uchrashuvlari, «Salomatlik
kuni» va h. q. o`ndan ortiq hil sinfdan tashqari ishlar tarzida tashkillanadi.
Maktabdan tashqari muassasalarda jismoniy tarbiya:
Bolalar, usmirlar sport maktablari, sport inshoatlari va suv havzalari, istirohat
bog`lari, madaniyat uylari, madaniyat saroylari qoshidagi sport sektsiyalari,
jismoniy tarbiya krujoklari, uy joy boshqarmalari, mahalla fuqoralari yig`ini
tomonidan yulga qo`yilaetgan bolalar sport sektsiyalari va boshqalar tarzida
sog`ligi, eshi. Jismoniy tayergarligiga qarab ajratib olinib, turli eshdagilar uchun
muntazam ravishdagi mashg`ulotlar tashkillanadi.
O`zgarib turadigan tarkib bilan o`yinlar, oilaviy musobaqalar uloqtiruvchilar
kuni, ommaviy krosslar (yuguruvchilar kuni), turli hil konkurslar o`tkaziladi.
Oilada jismoniy tarbiya uy sharoittida, dars tayerlash paytidagi fizkul`tura
minutlari, jismoniy tarbiyadan uyga berilgan vazifalarni bajarish, sport
xarakteridagi mashqlar, oilaviy saehatlar va jismoniy mashqlar bilan mustaqil
shug`ullanish mashg`ulotlari, o`yinlar, trenirovkalar sifatida uyushtiriladi.