R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

chiqarishda demokratiyalash g ‘oyasi barcha ijtimoiy guruhlar ishchilar va
xizm atchilardan chiqqan edi. Kasbiy malaka darajasi maxsus m a’lum otli
ishchining um umiy madaniyati, unda boshqarishda va qaror qabul qilish
jarayonida qatnashish ehtiyojini yaratadi. Ishlab chiqarishning demokratiyalashuvi
ishchilar manfaatlarigagina javob berib qolmay, uning rentabelhgini ham yuqori
qiladi.
Rivojlangan mamlakatlar Amerika, Yaponiya, Germaniya, Anghyada ishchilar
boshqarishdagina qatnashib qolmay, direktorlar kengashida ham o ‘zlarining
v a k U la iig a e g a .
S A R D O R L I K U S U L L A R I
M a’lumki iyerarxiya zinapoyasining eng yuqorisida guruh sardori joylashadi.
Sardor o ‘zida intiluvchanlik, qat’iylik, mas’uliyatni b o ‘yniga olish, m a’lum
guruhlar faoUyat y o ‘nalishini o ‘zgartirishi, boshqarishi, yangiliklar bo‘yicha qaror
qabul qilishi, kelajakni ko‘rish kabi xususiyatlarga ega b o iish i kerak.
Shunday qilib, sardor ko‘rinishi boshqarishga moyillik va mustaqil o ‘rganish
xislatlarini o ‘zida aks ettiradigan m a’lum xulqiy jarayonni ifodalaydigan shaxsdir.
Bu o ‘zgarishga qaratilgan doimiy, maqsadli va tashkiliy izlanish, resurslami
kamroqdan ko‘proq, unumdor ishlab chiqarish doiralariga ko‘chirish qobiliyatidir.
Am m o strategik isloh qilish alohida sardomi birdaniga paydo qiladigan
holat natijasi emas. Bu o ‘ziga xos t o la oldindan aytib b o‘ladigan, izchillikni
112

---

o ‘zida mujassamlashtirgan davrdir. Sardorlar islohotlar davrida asosiy ta ’sir 
ko'rsatish obyekti bo‘lgan o ‘rta darajadagi boshqaruvchilarga, ular nima qarorga 
kelishini anglaguncha, ularga qarshi turishni ham bilishlari lozim. U lar hozirgi 
kundan yaxshiroq bo‘lishni anglab tushunib yetmaguncha hech narsaga erisha 
olmaydilar.
Sardor shunday ko‘rinishni yaratishi kerakki, uni tashkilot a ’zolarining 
ko'pchiligida qabul qilish zaruriyati tug‘ilsin.
Biz aw al aytib o ‘tganimizdek sardorlar, m a’muriy islohotchi va yaratuvchi 
ko'rinishlarga bo‘linib, ular o ‘z oldiga qo‘ygan vazifalari va maqsadlarini ko‘rishi 
bilan ajralib turadi. Hozirgi tez o ‘zgaruvchan bozor islohotlari sharoitida islohotchi 
sardorlarga ijtimoiy buyurtma ko‘proq bo'ladi, chunki bu ko'rinishdagi rahbarlar 
kompaniyalami tashqi muhitiga mos ravishda qayta tashkil qilishni texnik, 
siyosiy, madariiy muammolar uslubiy asosini yaxshi biladilar.
Sardorlikda quyidagi usullar mavjud bo‘lib ularga tayanib tashkilotni qayta 
isloh qilish mumkin:
1. Uddalash va ko‘nikmalar yaratish usuli. Bunda subordinatsiya chizig‘i: 
kim kimga bo ‘ysunadi, masalalar qanday taqsimlanadi va ajratiladi.
2. Qobiliyatlami shakllantirish usuli. Tashkil qilish qobiliyati — bu alohida 
puxta bilim yoki raqobatda isbotlangan afzalliklar summasini ifodalaydi.
3. Halqani yangilash usuli. Bu — uddalash, puxta bilim va madaniyat kabi 
noyob uyg‘unlikni tashkil qiluvchi kuchni birgalikdagi harakatga yo‘nalishini 
tashkil qilish va rejalashtirish jarayonidir.
Sardorlikda barcha omillar o ‘zaro bog‘liqligini amalda ko‘rish mumkin. 
Kompaniyalar boshliqni rahbarlik, xodimni esa — o ‘z individualligini sezish 
ehtiyojini mujassamlashtiruvchi uslubni amalga oshirishi kerak, chunki m a’lum 
ishni bajarayotgan kishi u ishni hatto sardordan ham yaxshi biladi, shuning 
uchun u bu ishni boshqalarga qaraganda yaxshi takomillashtirishga qodir. Bunday 
yondashuvda sardor rahbarlikni amalga oshiradi, ammo ishchi ishini m a’lum 
darajadagi detallashuvida o ‘z ishini yaxshi biladi. Bunday usul «yo‘naltiruvchi 
mustaqillik» deyiladi. Sardorlik tashkil qilishning yuqori bosqichida b o ‘lishi va 
u zaruriy yaxshilanish uchun mos m uhit yaratishga harakat qilishi kerak. Bu 
k o ‘rinishdagi sardorlar tashkilotning b archa xodim larini rag‘b atlan tirad i, 
qo‘zg‘atadi, qo‘llab-quwatlaydi, ilgari yetaklaydi va ruhlantiradi.