Radioelektronika asoslari

UE sxemasida ulangon iranzhtoming kirish xarakteristikalari deganda koliektor kuchlanishi o‘zgarmas boMgandagi baza tokining baza kucblanishiga bogMiqligi tushuniladi:
^
(20)

ts f^bf iiCOBSt
Bu bog‘lamsh grafigi 7a-rasmda keUirilgan. U EmitteT baiza ouishining to‘g‘ri uhtnishi uchun VAX ning o‘zi bo‘!ib, UB ulanish sxemasiga mos keladi. Farqi, C/i_E<0 manfiy kuchlanish ortgan sari xarakteristikaning o'ngga qarab siljishidadir. Bunga sabab, kollektor o‘tishdagi teskarj kuchlanishning ortishi bilan bazadagi rekombinatsiya toki kamayadi va bazadagi barcha asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar kollektorga o‘tib ketadi. Baza kuchlanishi nolga teng bo'lganda kollektorda o‘zgarmas manfiy kuchlanish bo‘lganligi uchun baza zanjiridan kattaligi Ao ga teng sokinlik tokiga teng manfiy (teskari) tok o‘tadi.





UE sxentmida ulangan tranzistoming chiqish xarakteristikalari deganda baza toki o'zgarmas bo'lganda kollektor tokining kollektor kuchlanishiga bog‘Iiqligi tushuniladi:
h ⁼ )|^=coTtsi (21)
Chiqish xarakteristikalari 7b-rasmda keltirilgan. Unga asosan, U& ning boshlangfich ktchik qiymatlarida kollektor toki keskin ortadi (l-soha).
Kollektor-baza o‘tish kuchlanishi U^-U^-U^ munosabatdan aniqlanganligi uchun oraliqda emitter o'tish to‘g‘ri ulanishda
bo'lib va kollektor o'tishning qarshiligi kichik bo‘ladi. Shuning uchun 0<£/fc.t oraliqda bazada kovaklaming konsentratsiyasi juia katta bo‘)ib, ulaming rekombinatsiyalashishi natijasida kollektor toki /t marta ortib ketadi (16-ifoda) va tranzistoming to‘yinishi kuzatiladi(l-soha).
Ukc^Ube boMganda manfiy kollektor kuchlanishining ortishi bilan tranzistor aktiv rejimda ishlaydi va kollektor tokining sckin ortishi kuzatiladi (2-soha). Bunda kollektor o'tishi kengayadi va baza qatlami torayadi. Buning natijasida baza toki kamayishi kerak edi. Ammo uning qiymati emilter kuchlanishi orqali o‘zgarmas qilib olingahligt uchun
emittcr va kollektor toklari ortadi, Emitter kuchlanishi (/_e=0) nolga teng boiganida I_h, ifodaga ko'ra bazadan l_h = -l_ho ga teng
tok o‘tib turadi (S-rasm). Baza toki (i_b =0) nolga tcng boiganda esa koiiektordart I_to - sokinlik tokidan {0+1) marta katta tok oiib turadi (7b-rasm). KoIIektor kuchianishi ortishi bilan emitter o'tishning potensiaj to'sigi qisman kamayganligi tqfayli baza toki ortadi va kollektor toki ham o‘sa boshlaydi (16-ifoda) hamda xarakteristika katta kollektor toki sohasiga sitjiydi.
Bipnlyar tnmzbtorning dinamik xarakteristikalari
r
Tranzistor amaliyotda qo‘H_anilganda uning chiqishida o'zgarmas tok manbai bilan birgalikda nagruzka qarshiiigi, kirishiga esa kuchaytiriladigan signal manbai ulanadi. Tranzistoming nagruzka ta'siri ostida ishlashi t.imamik ish rejimi deyiladi. 8-rasmda dinamik ish rejimi uchun UE- ulanish sxemasi kdtirilgan.
D oimiy tok va kuchlanishnmg qiymatlari tranzistoming o'zgarmas tok bo'yicha ish rejimini belgilaydi. Tranzistoming o‘zgarmas tok bo'yicha ishchi nuqtasi uning votf amper xarakteristikasidan aniqlanadi. Bundan tashqari E_k manbaning kuchianishi kollektor- emitter oralig‘i (sxemaning chiqishi) va R_n nagru>ka qarshiligida bo'linadi:
(22)
(
22) ifoda chiqish zanjiri uchun dinamtk rejim tenglamasi deyiladi. Ma’Iumku, kirish baza tokining o'zgarishi hisobiga kollektor toki o'zgaradi va natijada (22) ifodaga ko‘ra kollektor-emitter o‘tish kuchlanishi ham = ^Ek - ^{k^Rn ga o'zgaitidi.
Tranzistoming ishchi nuqtasini aniqlash uchun uning stritik chiqish xaraktristikasi va (22) ifodadan foydalaniladi. Ushbu xarakteristika 9-rasrnda
keltirilgan. Unda ^UA" - ishchi nuqta hisobtanadi. BC - rtagruzka chizig'i quyidigicha aniqlaniidi:
“B" nuqta: nagruzka chizigi

=0 bo'lganda kollektor tokining l_k = —^ ga teng qiymatida l_k o'qni

kesib o'tishidan; “C” nuqta: nagruzka chizig'i l_k~ 0 bo'lganda U& - E_k nuqtada U_te o‘qni kesib o'tishidan hosil qiiinadi.
Tranzistor va kollektor manbaining imkoniyatlaridan to'g'ri foydalanilganda ishchi nuqta (“A” nuqta) nagruzka chizig'ining o'rtasida yotadi. Ushbu holda E_t manbaning kuchlanrshi nagruzka va tranzistorga teng taqsimlanadi: t7_fc] ~ U_R. Tashqi signal bo'lmaganda (sokinlik ish rejimi) baza-emitter kuchlanishi “/1” ishchi nuqtaning o'mini belgilovchi hi baza toki kirish statik xarakteristikalaridan aniqlanadi. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, tranzistorning dinamik xarakteristikasi uning statik xarakteristikasi bilan to'liq mos kelmasligi mutnkin, chunki ular nafaqat tranzistoming xususiyatlarini, balki sxema clementlarining xususiyatlarini hamo'zidajamlaydi (9-rasm).
Tranzistor tok btlan boshqariluvchi qurilma ekanligi yuqorida aytilgan edi. Uning bu xususiyatini tok bo'yicha dinamik uzatish xarakteristikasi aniqlaydi:
Ik^^cok. (23)

Ushbu bogTanish dinamik chiqish xarakteristikasidagi (Ift-rasm) mos qiymatlami koordinata 0‘qlari bo'yicha qayta joylashtirib chiqish orqali
chiziladi. Undagi “D” nuqta uzilish ish rejtmiga to'g'ri keladi va bunda lb l_k ~l_k0 ga teng bo'iadi. “Zf” nuqta esa bazaning uzilishiga to'g'ri keladi, ya'tti l_h-0, I_k-{p -t- l)/_ia. EAF soha aktiv ishchi soha deyiladi. “F” nuqta to'yinish sohasining chcgaraviy qiymattga mos keladi, ya'ni l_h - l_h,, /*. = /*,. Baza toki o'zining 10-rasm. tuyintsh qiymatidan oshishi (^!b >^lt*) bilan
tranzistor boshqarilish qobiliyatini yoqotadi. Bunda kollektor toki maksimal qiymatga erishib (I_kTtlia - I_kt)> to'yinadi va boshqaortmaydi. Bu

tokning qiymati kollektor kuchlanishi va nagruzka qarshiligi orqali aniqlanadi: