Radioelektronika asoslari

V 0’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA 0’RTA g - Qg MAXSUS TA’ LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG'BEK NOMIDAGI
0’ZBEKISTON MILLUY UNIVERSITETI
“RADIOELEKTRONIKA ASOSLARI”
FANIDAN LABORATORIYA
ISHLARI

TOSHKENT 2013

g *

O'ZBEKISTON RF.SPUBL1KAS1
OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRUGl

MIRZO ULUG BEK NOMIDAGI
O^ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
GSB.Eshoflqnlov, D.O.Tolipov, T.Axm*ijofi ov
“RADIOELEKTRONIKA ASOSLARI” FANIDAN
LABORATORIYAISHLARI
USLUBIY QO‘LLANMA
Tosfckent201J
Mazkur uslubiy qo'IIanma “Radioelektronika asoslari” fani bo‘yicha 10 ta laboratoriya ishi tavsifini o‘z ichiga oladi. Har bir laboratoriya ishi tavsifi laboratoriya ishining nomi, ishning nazariy asoslari, qisqacha nazarty qism, bajariladigan mashqlar uchun belgilangan sxema va unda foydalaniladigan deinentlaming parametrlari hamda o‘lchov natijalarini qayd qilish shakllari, mashqlami bajarish tartibi va nazariy tayyorgarlik jarayonida foydalanishi tavsiya etiladigan adabiyotlar ruyhatini o‘z ichiga oladi.
Ushbu uslubiy qoilanma oliy o'quv yurtlarining “Fizika” va “Astronomiya” talim yo'nalishi talabalari uchun moijallangan.
Hacroauree MCTonnuecKoe nocoone BKntotaeT b cefia onHcaHMe IOth nafiopaTopHbix pa6or no tUKUHnJTHne «Ochobw pajtnoojienTpoHHKio>, Kaacfloe ontscaHHe coctomt hs Ha3eaHHa JtafiopaTopHafi pafioTti, cnucKa TeoperHnecKHx tcm, ueofixoflHMfaix fljTM BbinojiHeHHH pa6on>i, KpaTKofi TeopeTHHecKofi nacTH, nepenHa ynpa»cHeHHH co cxewaMH k hhm c yKa3aHHCM napaMerpoB ojieMCHTOB, HcroJibayeMbix b cxeMe, ijjopMbt otjiopMnenHJi pe3yjibTaroB HjMepeHnii no ynpajKHCHHatn, a Tatc*e iiepeHHS jiHTepaTypbi, peKOMeHflyeMOH flfln Teoperra'nicKaii ftOfli'OTOBKH.
MeTOflHHecKoe nocofiwe npeflHa3HaneH0 jyis cryflenTOB HanpaBJieHHii o6p230BaHns «®H3MKa» h «AcTpoHOMMB» bejciuhx yieSnbix 3aBefleHnii.
This teaching manual inctudes descriptions of 10 laboratory works on the subject "Fundamentals of electronjcs." Each description consists of the name of the laboratory worl, the list of theoretical topics required to perform the work, a brief theoretical section, a list of exercises with schemes to them, including the pararneters of components uscd in the circuit, rules for the submission of the results of measurements on the exercises, and a iist of iiterature recommended for theoreticaf training.
This teaching manual aid for students of educational directions "Physics" and "Astronomy" in higher education.
Mualiiflar: Eshonqulov G‘ofur Boboqulovich - katta o'qituvchi Toiipov Damir Obidovich - f.m.f,n, dotsent Axmadjonov Turg‘unali - f.m.f.n, dotsent
Taqrizchilar: Nazirov D.E. -0‘zMU Fizika fakulteti Yarimohkazgichlar
va polimerlar fizikasi kafedrasi mudiri, f.m.f.n„ dotsent
Qosimov A. - Toshkent kimyo texnologoyalari instituti Umumiy. fizika va elektrotexnika kafedrasi mudiri, f.m.f.n„ dotsent
Usiubiy qo‘ilanma 0‘zMU o‘quv-metodik Kengashming 2013 yil 27 avgust majlisida muhokama qilinib nashrga tavsiya etilgan (bayonnomaFfcl ).
Kirish
«Radioe!ektronika asoslari» fani 5140200-Fizika, 5140400-
Astronomiya talim yo^lnalishlari bo'yicha tahsil oiayotgan tatabalar uchun utmimkasbiy fanlaridan biri hisobtanadi. Bu fanning asosiy vazifasi talabalarga nazariy j ihatdan elektr zanjirlari va ularning xossalari, tebranish kontariari, yarimo'tkazgichli asboblar va itlaming turlari, yarimo'tkazgiclili asboblar ishlashining fizik asoslarj va prtnsiplari, turli radiotexnik qurilmalar bilan ishlash, elektr zanjirlarining asosiy parametr va xossalarini eksperimental o‘ khash, radiotexnik va o‘ lchov quTilmalarini ekspluatatsiya qilish hamda radioelektron qurilmalaming asosiy blok va modullarini ishlash prinsipini fizik qonunlar asosida tavsiflashni o‘rgatishdan iboraL Shuningdek, elckfromagnh to‘lqinlar yordamida axborot bazalarini yaratish, ulami uzatish, qabul qilish, saqlash va qayta ishlash qoidalari bilan tanishtirish ham mazkur fgnning vazifasiga kiradi.
Hozirgi kunda zamonaviy axborot texnologiyalari qo‘llani!maydigan xalq xo‘jalgtning biror sohasini ko'rsatish mushkul. Axborot texnologiyalari tizimlari esa radioelektron qurilmalardan tashkil topgan. Ularning ishlash prinsiplaridan' xabardor bo‘lish esa ushbu qurilmalardan foydalanish samaradoriigini Oshiradi. ,
Ushbu fan bo‘yicba talabalarning biiim, maiaka va ko'nikmalalarmi mustahkamlashda o‘tiladigan laboratoriya mashg‘ulotlarining ahamiyati katta. Laboratoriya mashg'uiotlari fantiirig nazariy qismida olingan fundamental bilimlami mustahkamlashdan tashqari talabalarda kursga oid laboratoriya quriimalarirti yigrish va sozlash, uliirda o‘ lchashlar bajarish va natijalar olish, eksperiment xatoliklarini hisoblash va tajriba sifatini xulosalash, tajribalarda ishlatiladigan radioelektrOn 6‘lchov asboblaridan to‘g‘ri va aniq maqsadli foydalanish bo‘yicha tajriSaga ega boiish imkonini beradi. Chunki turli tajriba va tadqiqot ishiarini amalga oshirishda foydalaniladigan asboblar va qurilmalarda kechadigan fizik jarayonlami bthsh,..ulami o‘tkazilisbi rejalashtirilaybtgan tajriba va tadqiqot ishlarini amalga oshirish jarayonidagi ta'sirini hisobga olish, olinayotgan natijaning sifatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ijobiy ta^?sir o‘tkazadi. Bugungi kunga kelib axborot texnologiyalari tizimlarini takomillashtirish, ulardan xalq xo‘jaIigining baicha sohalarida samarali foydalanishni yo‘lga qo‘yish Davlat siyosatiga aylangartligi mazkur fan bo‘yicha olingan bilimlaming ahamiyatini yanada oshiradi,
Ushbu uslubiy qo‘llanmaga “Radioelektronika asoslari” faniga oid 10 ta laboratoriya isblari kiritilgan bo‘lib, ular fanning namunaviy dasturida ko‘rsatilgan vazifalami to‘liq qamrab olish bilan birga talabalar oladigan nazariy bilimlami o'tkaziladigan tajribalar asosida mustahkamlab, ularda daviat talim standartiga mos bilim, malaka va ko'nilanaJami shakllantirishga xizmat qiladi. Laboratoriya ishlari “Optika va lazerli fizika” kafedrasi professor-o‘qituvchilarining ko‘p yillik tajribalariga asosida shakllantirildi.
Laboratoriya ishlarini bajarish bo‘yicha ko‘rsatmalar
“RadioeIektronika asoslari” fanidan laboratoriya ishlarini bajarishda quyidagilarga rioya qilinadi:

1. 
   Laboratoriya ishlarini bajartshda to‘Iiq elektr toki bilan ishlanishini hisobga olgan holda talabalardan betgilangan texnika havfsizligi qoidalariga qat'iy rioya qilish talab qilinadi.
   
2. 
   Har bir laboratoriya ishini bajarish quyidagi bosqichlardan iborat: •laboratoriya ishi tavsifj (bayoni) boshida keltirijgan ishning nazariy
   

asoslari orqali ishni bajarish uchun zarur nazariy bilimlami rnustaqil o‘zlashtirish (nazariy bilimiami o‘z1ashtirgan!ik darajasi o'qituvchinining talaba bilan suhb&ti asosida aniqlanadi);
•mashqlar bo‘yicha, tavsiya etilgan sxemaning ishlash prinsipi, sxemada qo‘llaniladigan elementlaming vazifalari haqida aniq tasawurga ega bo‘Hsh;
•yuqoridagi ikki bosqich bo‘yicha biiimlari ijcAiiy baholangan talabalarga tajriba mashqlarini bajarishga ruhsat beriladi;
•laboratoriya ishi tavsifida belgilangan mashqlami bajarish ko*rsatilgan tartibda o‘quv labtnatoriyasi mas'ul xodimi nazorati ostida amalga oshiriladi;
■mashqlar bo‘yicha o‘tkazilgan oMchov natijalari talabaning daftarida mos jadvallarga qayd qilib boriladt;
•belgilangan barcha mashqlar bo‘yicha oMchov ishlari yakunlangach, talaba mustaqil holda o‘lchov natijalarini qayta ishlashni amalga oshiradi va ular asosida talab qilinayotgan grafik hamda xarakteristikalami chizadi;
•har bir laboratoriya ishi bo‘yicha yakuniy hisobot tayyorlanadi. Yakuniy hisobotda quyidagilar aks ettirilishi tavsiya qilinadi: ishning nomi, ishning maqsadi, qisqacha nazariy konspekt, mashqlar bo'yicha toridiritgan jadvallar va chizilgan grafiklar, olingan natijalar sharhi va xulosalar;
•hisobot bo‘yicha yakuniy suhbat.

1. 
   ISH.
   

0‘ZGARHVCHAN TOKNI TO‘G‘RILASH. TO‘G‘RILAGICHLAR
Ishning maqsadi: Yarimo‘tkazgichli diodning volt-amper
xarakteristikasi va parametrlarini aniqlash, to‘g‘rilagichning bir, ikki yarim davrli va ko‘priksimon sxemalarining ishlash prinsipi btlan tanishish, kesish burchagirting to‘g‘rilangan tok kattaligiga bog‘liqligini aniqlash, tekislovchi filtrlaming ishlashini oTganish, to‘gTilangan kuchlanishni ikkilantirish sxemasi bilan tanishish.