Rajabov Xurshidning “Pedagogika va Psixologiya” fanindan mustaqil ishi Mavzu

Depressiv:
Ma'nosi: "Depressiv" so'zi depressiya bilan bog'liq bo'lib, insonning hissiyotlari va ma'naviy holati bilan bog'liqdir.
Xususiyatlar: Depressiv xulq-atvor insonning yuqori darajada umidsizlik, yig'ilish va befoya etish, bezovta hissiyatlar, tashvish va boshqa depressiv holatlarda bo'lishi xususiyatlarga ega. Bu xulq-atvor odatda ma'naviy sabablar, hayotda yuz berayotgan qiyinchiliklar, aloqalar yoki boshqa muammolardan kelib chiqishi mumkin.
Deviant:
Ma'nosi: "Deviant" so'zi ijtimoiy normalardan, odatiy xulqdan chiqqan yoki farq qilgan shaxs yoki harakatlarni ifodalaydi.
Xususiyatlar: Deviant xulq-atvor odatda ijtimoiy qoida va qonunlarga, odamning do'stligiga, ma'naviyatiga, va odatiy ijtimoiy qarashlariga to'g'ri kelmaydigan harakatlarni bajarishi yoki aloqalarni o'zgartirishi bilan ajralib turadi. Bu deviantlik odatda aloqa ustida qo'lda qilingan jarayonlar, jinoyatlar, yoki ijtimoiy jihatdan qarashlar tufayli hosil bo'ladi.
Masalan, inson o'zini holiyachi sifatida ko'rsatish, jinoyatga intilish, ijtimoiy norma va qonunlarni buzish, odatiy aloqalarni yo'q qilish deviant xulq-atvorlarga misol bo'lishi mumkin.
Ular orasidagi farqning eng muhim qismi, depressiv xulq-atvor ma'naviyat va hissiyotlarga, deviant xulq-atvor esa ijtimoiy norma va qonunlarga bog'liqdir. Bu mavzular o'z navbatida psixologiya, sotsiologiya va jinoyatshunoslik sohalarida chuqur o'rganiladi.
Xulq-atvorning ijtimoiy normalariga zamonaviy jamiyatning barcha a’zolari rioya qilishlari kerak. Ba’zida ba’zi odamlar qabul qilingan qoidalar va me’yorlarga zid Zid bo‘lgan deviant yoki deviant xulq-atvorni namoyish qilib, belgilangan doiradan chiqib ketish odatiy holdir. Bunday xatti-harakatlarning alomatlari bo‘lgan odamning belgilarini bilish va buni qanday qilib tuzatish mumkinligini tushunish foydalidir. Deviant xulqning oldini olish faoliyati umumiy va maxsus tadbirlardan biri, ular ijtimoiy faoliyatni turli darajalarini qamrab oladi. Muvaffaqqiyatli profilaktik ishlarning asosiy shartlari: uning ixcham yig’ilganligi, ketma – ketligi, uzviyligi, dolzarbligi, toifaga to‘g’ri bo‘linganligi. Ijtimoiy muhitdan kelib chiqqan holda diniy qadriyatlar vositasida ana shunday deviantlikka xoslikni tuzatish mumkin. Chunki din inson ma’naviyatini ezgulikka yetaklovchi omildir. Birinchi darajagi profilaktika ishlari – noma’qul xossalarning ta’sirini yo‘qotishga, shu xususiyatlarga nisbatan immunitet hosil qilishga qaratilgan chora – tadbirlardir. Bu tadbirlar o‘smirlar orasida keng yo‘lga qo‘yilishi mumkin. Ikkinchi darajadagi ishlar esa, asab – ruhiy tizim buzilishini ilk davrda aniqlab, uni tuzatishga, “xavfli guruh”dagi o‘smirlar bilan ishlashga, endi shakllanayotgan deviant fe’lga ega o‘smirlarni qayta tarbiyalashga qaratilgan. Uchinchi darajadagi ishlar – bu asab – ruhiy tizim buzilishidan kelib chiquvchi xulq – atvor illatlarini davolash bo‘yicha olib boriladigan maxsus faoliyat deviant xulqli o‘smirlarning o‘ta og’ir fe’l – atvorni namoyon qiluvchi qilmishlarini oldini olishi mumkin. Ruhiy profilaktika ishi uch darajali oldini olish choralaridan iborat bo‘lishi mumkin. Qanday uslubda amalga oshirilayotganiga qarab, ruhiy profilaktika ishi quyidagi shakllarda amalga oshirilishi mumkin: Ijtimoiy – ruhiy va axloqiy treninglar
Namunaviy dasturlar Psixologik maslahatlar Komplekslik – jamlangan, umumlashgan tadbirlar Ommaviy guruhlashishni ilgari surish Ma’lumotlarning xosligi Salbiy xotimani iloji boricha chetlab o‘tish Diniy va an’anaviy rituallar Kelajakka intilish istiqboli, reja asosida harakatlanish. Deviant xulqli o‘smirlarga ko‘rsatiladigan yordam, asosan, ikki yo‘nalishda bo‘ladi. Ruhiy jihatdan oldini olish, ruhiy tuzatmoq va oqlamoq. Psixologik tashxis qo‘yish – psixodiagnostika – kerakli bo‘lgan, ammo hayotiy zarurat sanalmaydigan faoliyatdir. O‘smir yoshlar bilan ruhiy profilaktika ishini olib borishning turli shakllari bor. Ilmiy – ommabop adabiyotlarga asoslanib, ularni yettita shaklga umumlashtirgan holda amalga tatbiq estish mumkinki, aynan shu shakllar, nafaqat chet davlatlarda, qisman O‘zbekistonda ham qo‘llanilib kelinmoqda.