Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

ANALIZ AT ORLARNIN G 0 ‘ZAR0 MUN 
O S A B A T L A R i
Organizmdagi barcha analizatorlar o ‘zaro yaqin munosabatda va bir- 
biri bilan chambarchas boglangan boiadi, ular bir-birining funksiyasini 
nazorat qilib, ishlaydi. Har bir analizatorning miya po‘stlog‘idagi zonasi 
ma’lum darajadagina mustaqildir. Chunki bir zonadagi hujayralarning 
o ‘siqlari bemalol ikkinchi, qo‘shni zonaga ham o ‘tib, tarqaladi. Shuning 
natijasida turli zonalaming hujayralari o ‘zaro chirmashib ketadi. Miya 
po‘stlog‘ining muayyan zonasida, o‘sha zonaning o‘z retseptorlaridan 
kelayotgan adekvat ta ’sirotlarga javob beruvchi hujayralarning tevarak -
atrofida shu adekvat ta’sirot bilan birga boyagi zona hujayralari uchun xos 
boim agan ta’sirotlarga ham javob beruvchi hujayralar borligi aniqlangan. 
Bundan ko‘rinadiki, miya po‘stlog‘idagi turli analizatorlar zonalafining 
mustaqilligi nisbiy bo‘lib, turli ta’sirotlarga miya po‘stlog‘i go‘yo yaxlit 
tizim sifatida javob beradi. Po‘stloqdagi analizator zonalarining o‘zaro 
yaqindan aloqada bo‘lishi tufayli har xil analizatorlaming periferik 
qismlaridan keladigan ta’sirotlarga tegishli shartli reflekslar hosil bo‘ladi. 
Analizatorlaming o ‘zaro yaqin munosabatda bo‘lib ishlashiga bir qancha 
misollar keltirsa boiadi. Masalan, ovqatning hididan uning mazasi 
to‘g ‘risida tasavvur hosil qilish mumkin. Bu hid bilish analizatori bilan 
ta’m bilish analizatorining yaqin munosabatda ekanligini isbotlaydi. Odam 
baland qoyadan pastga nazar tashlasa, uning boshi aylanib, oyoqlari titray 
boshlaydi. Bordi-yu, shu odamni oldin ko‘zini boglab, so‘ngra qoyaga 
chiqarsak, unda bunday hodisa kuzatilmaydi. Bu vestibulyar va ko‘rish 
analizatorlarining o ‘zaro chambarchas b o g iiq holda ishlashidan darak 
beradi. Analizatorlar doimo o ‘zaro juda yaqin aloqada b oigani uchun 
ulami ishi bir-biriga mos, o ‘zaro uyg‘unlashgan boiadi. Odatda tashqi 
muhitdan alohida-alohida ta ’sirotlar kelmasdan, bir qancha analizatorlarga 
bir vaqtda ta’sirotlar keladi. Bu axborotlar miya po‘stlog‘ining tegishli 
zonalarida bir vaqtda analiz va sintez qilinadi, oqibatda tegishli shartli 
reflekslar hosil 
boiadi. 
Demak, 
analizatorlaming 
o ‘zaro 
yaqin 
munosabatda ishlashida miya po‘stlog‘i, shak-shubhasiz, asosiy rolni 
o ‘ynaydi.

---