Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

nervning 
bogim
ko‘tarilishidan qo‘z g ‘aladigan tolalari ta’sirlanadi. Bu ta’sirot markazga
boradi, shunda nafas olinish to‘xtab, nafas chiqarish boshlanadi, nafas
chiqarish nihoyasiga yetay deb qolganida parasimpatik nervning bosim
pasayishidan qo‘z g ‘aladigan tolalari ta’sirlanadi va bu ta’sirot ham
markazga beriladi, unda nafas chiqarish to‘xtab, nafas olish boshlanadi.
Organizm tirik ekan mana shu jarayon muayan maromda to‘xtovsiz davom
etib turadi.
Shunday qilib, nafas olish nafas chiqarishga, nafas chiqarish esa
nafas olishga sabab bo'ladi, ayni vaqtda nafas chiqarish nafas olish hali
to‘la to‘xtamasdan, ya’ni o ‘pka bor imkoniyati bilan kengaymasdan turib
boshlanadi, 
nafas 
olish 
esa 
nafas 
chiqarish 
to‘la 
nihoyasiga
yetmasdan,ya’ni o ‘pka bor imkoniyati bilan siqilmasdan yuzaga chiqadi.
Modomiki, shunday ekan, nafasning o ‘z-o‘zidan boshqarilishi tufayli nafas
olinganda o ‘pka to‘la bor imkoniyati bilan kengaymaydi, nafas
chiqarilganda esa to‘la bor imkoniyati bilan siqilmaydi. Bu esa nafas
tizimining, o ‘pkaning umrbod bir maromda ishlab turishi uchun benihoya
katta ahamiyatga ega. Nafasning o ‘z-o ‘zidan boshqarilishida nafas
markazidagi inspirator va ekspirator neyronlaming o ‘zaro mushtarak
faolligi ham juda katta ahamiyatga ega. Buning ma’nosi shuki, inspirator
neyronlaming qo‘zg ‘alishi ekspirator neyronlaming tormozlanishiga va
aksincha, ekspirator neyronlaming qo‘zg ‘alishi inspirator neyronlaming
tormozlanishiga sabab bo‘ladi. Uyqu arteriyalarining sinuslari va aorta
yoyidagi refleksogen zonalardan keladigan impulslar nafas markazining
faoliyatida alohida o ‘rin egallaydi. Bu refleksogen zonalarda joylashgan