dunyo miqyosidagi raqobatbardoshligini belgilab beradigan strategik ahamiyatga
molik masalalardan biri hisoblanadi. Bu esa davlatimizga raqamli iqtisodiyotning
rivojlanishini uchun shart-sharoitlar yaratish, uni eng kerakli sohalarga yo‟naltirish va
bu jarayonni imkoniyat darajasida rag„batlantirish zarurligi demakdir.Milliy
iqtisodiyotimizning yana bir muhim ajralib turadigan jihati shundaki, YIM asosiy
davlat korporatsiyalari rahbarligi ostida industrial raqamli platformalar yaratish eng
“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий электрон журнали. № 1, февраль, 2019 йил
5
oqilona qadam bo‟lib hisoblanadi. Bunday platformalar raqamli iqtisodiyotning tez
rivojlanishi va unga mos keluvchi texnologiyalarning keng tarqalishi uchun zarur
infratuzilma bazisini yaratadi. Fikrimizcha, raqamli iqtisodiyot platformalari tuzishda
asosiy e‟tiborni quyidagi yo„nalishlarga qaratish zarur: telekommunikatsiyalar,
energetika, transport, sog‟likni saqlash, soliq va soliqqa tortish, dori-darmonlar
logistikasi,ma‟lumotlarni qayta ishlash, turizm, tashqi iqtisodiy faoliyat, ko‟chmas
mulk savdosi va ishlab chiqarish. Aynan shu sohalarning rivojlanishi kerakli
infratuzilma va mos texnologik bazis yaratishga imkon beradi.So‟ngra ularni
iqtisodiyotning
boshqa sohalarga ko„chirgan holda O„zbekistondaraqamli
iqtisodiyotni maksimal darajada tez shaklllantirish mumkinboladi. Bunday
yondashuv bugungi kunda respublikamiz uchun eng maqsadga muvofiq bo„lib
ko„rinadi, lekin u ham kamchiliklardan xoli emas, albatta. Ammo mos keluvchi
strategiya tanlashda unga asoslanishi lozim bo„lgan raqamli iqtisodiyot
konsepsiyasini shakllantiish uchun taxmin qilingan yo„l risklarini ham, raqamli
iqtisodiyot risklarini ham hisobga olish lozim. Rivojlangan mamlakatlar raqamli
iqtisodiyotining ko„plab dasturlari (AQSH, Avstriya, Avstraliya, Buyuk Britaniya,
Koreyava boshqalar) asosiy e‟tiborni “raqamli tibbiyot” va “aqlli shahar” ijtimoiy
yo„nalishlariga qaratgan. Bunday loyihalarni rivojlantirish yo‟nalishi jiddiy iqtisodiy
samaraga ega emas, ammo bu tanlov bir qator dalillar vositasida bir qadar asoslanishi
mumkin:
birinchidan, har qanday keng ko„lamli rivojlanish dasturi g„arb turidagi
ochiq jamiyatda omma tomondan ma‟qullanishi va qo„llab-quvvatlanishi lozim. Shu
sababli, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi ijtimoiy loyihalar belgisi ostida borgani
ma‟qul;
ikkinchidan, yirik sanoatlarda raqamli texnologiyalar joriy qilish ertami-
kechmi, o„z-o„zidan iqtisodiy maqsadga muvofiqlik tufayli ro„y beradi. Ijtimoiy
loyihalar esa davlat va halq tomonidan qo„llab-quvvatlashga ehtiyoj sezadi;
uchinchidan, ko„pchilik rivojlangan mamlakatlar raqamli iqtisodiyotni
ma‟lum bir ko„rinishda amalga oshirishga imkon beradigan sezilarli texnologik
asoslarga keng aholi ommasining bilimli ekanligiga tayanadi. Bizda esa raqamli
iqtisodiyotni yaratish aholining keng qatlamlari uchun tushunarli tarzda amalga
oshirilgani ma‟qul;
to„rtinchidan, raqamli texnologiyalarni sanoatda joriy qilish (masalan,
ishlab chiqarishda buyumlar interneti, 3D-printerlarni ishlab chiqarishga keng
miqyosda joriy qilish kabilar) ancha tor doiradagi vazifalarni hal qilishi ko„zda
tutilgan. “Raqamli tibbiyot” va “aqlli shahar” ijtimoiy loyihalarini amalga oshirish
esa ko„proq murakkablik va xilma-xillikni talab qiladi hamda bunday loyihalar keng
halq ommasi tomonidan qo‟llab-quvvatlanadi.
Barcha zamonaviy texnologiyalar uchun, ayniqsa, raqamli boshqaruv tizimi
nuqtai-nazaridan omma uchun shunday ko‟rinishdagi «ijtimoiy stress-test» zarurdir.
Yuqorida aytib o„tilgan fikrlar va g‟oyalar tufayli, ushbu ijtimoiy yo„nalishlarning
ijtimoiy muhit uchun muhimligi tushunarli bo‟lgandir. Lekin ularning raqamli
iqtisodiyot respublika dasturida qanday o„ringa ega bo„lishi lozimligi noaniq bo„lib
qolaveradi. Respublikada raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishning ilk pallasida,
moddiy, ma‟naviy, dasturiy, texnik va ijtimoiy zahiralar cheklanganligi sababli, sa‟yi-
“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий электрон журнали. № 1, февраль, 2019 йил
6
harakatlarni qaysi yo„nalishga qaratish zarurligi haqida qaror qabul qilish zarur
bo„lishi ehtimoli juda katta, ya‟ni, oldimizda ikki yo‟l turibdi: ularning biri
texnologiyalarni ijtimoiy moslashtirish bilan shug„ullanish, ikkinchisi esa mahalliy
texnologik asoslarni raqamli iqtisodiyot vositasida rivojlantirish yo‟li.Bizning
fikrimizcha esa, raqamli iqtisodiyot va 4.0 Industriyaning O‟zbekistonda korporativ
miqyosdagi joriy qilinish yo‟nalishlariga takliflar sifatida quyidagi sohalarni
ko‟rsatishimiz mumkin:
Professional hizmatlar – on-demand professional services – buxgalter
hizmatlari, dizaynar hizmatlari, maslahatchilar, tarjimonlar va boshqalar.
On-layn bank hizmatlari (Banking).
Blokcheyn vositasidagi soliq va soliqqa tortish hizmatlari.
Jamoaviy moliyalashtish – collaborative finance – kraudfonding (crowd-
funding), o‟zaro kreditlash (
peer-to-peer lending).
Moliya bozori operatsiyalari va electron tijorat.
Ko‟chmas mulk savdosiva tenderlar.
Ishki va tashqi halqaro turizm sohalari.
Korporativ va shaxsiy transport hizmatlari.
Uyda ko‟rsatiladigan hizmatlar – on-demand household services.
Uy-joydan birgalikda foydalanish - peer-to-peer accommodation).
Transportdan birgalikda foydalanish - peer-to-peer transportation).
3D-printerlarni barcha sohalarga joriy qilish.
Ta‟lim sohasida ommaviy ochiq on-layn hizmatarni (MOOC – massive open
online cources) joriy qilish.
Raqamli iqtisodning yana boshqa bir hizmatlari, shu jumladan, big data, sun‟iy
intellect, mashina vositasida ta‟lim berish, kraudsorsing, kraudfunding, blokcheyn va
bulutli texnologiyalar ham kelajak iqtisodiyotida va korporativ boshqaruvda hal
qiluvchi ahamiyat kasb etishini hayotning rivojlanish tendentsiyalari yaqqol ko‟rsatib
turibdi.
Dostları ilə paylaş: