Referat mavzulari ro’yxati

3- MA’RUZA: MAYDA VA YIRIK TO’LDIRUVCHILAR. TABIIY VA 
SANOAT CHIQINDILARI ASOSIDAGI G’OVAK TO’LDIRUVCHILAR 
Reja 
1.
Qumning donadorlik tarkibi 
2.
Tabiiy qumni qazib olish. 
 
Qumning donadorlik tarkibi 
Qum, bu mayda to‘ldiruvchi bo‘lib, uning tabiiy (boyitilgan va 
fraksiyalangan) va maydalangan (boyitilgan, fraksiyalangan, shu bilan birga 
tog‘ jinslarini shag‘alga aylantirishdagi maydalash chiqindilari) turlari mavjud.
Betonda qumni optimal miqdorda ishlatganda sement sarfini kamaytirishga 
va mustahkamlikni oshirishga erishiladi. Oddiy og‘ir beton uchun uyilma 
zichligi 1400kg/m
3
dan yuqori va dona zichligi 2.0g/sm
3
dan yuqori qumlar 
ishlatiladi. 
Donalari yirikligi bo‘yicha qumning guruxi 
 
1.1-jadval 
Qum 
Yiriklik moduli 
0.63mm ko‘zli elakda 
qolgan to‘liq qoldiq , % 
O‘ta yirik 
Yirik 
O‘rta 
Mayda 
O‘ta mayda 
3 - 3.5 
2.5 - 3 
2 – 2.5 
1.5 – 2 
1 – 1.5 
65 – 75 
45 – 65 
30 – 45 
10 – 30 
10 gacha 
Oddiy og‘ir beton uchun qumning donadorlik tarkibi QMQ bo‘yicha
quyidagi talablarga javob berishi kerak 
1.2-jadval
 
Nazorat 
elaklar 
ko‘zi o‘lchami, 
mm 
2,5 
1,25 
0,63 
0,315 
0,16 
Nazorat 
elakdagi 
to‘la qoldiq A, % 
0 - 20 
5 - 45 
20 - 70 
35 - 90 
90 - 100 
SHu sababli 0,16 mm ko‘zli elakdan 10% dan ko‘p bo‘lmagan qum 
namunasi o‘tishi kerak. 
Qumning donadorlik yoki granulometrik tarkibi unda mavjud turli 
yiriklikdagi donalar bilan xarakterlanadi va o‘rtacha qum namunasini standart 
elaklardan elab aniqlanadi.
 
Qumni elash quyidagi ko‘zli standart elaklarda 

---

27 
amalga oshiriladi: 10mm; 5mm; 2,5mm; 1,25mm; 0,63mm; 0,315mm;
0,16mm. 
10mm va 5mm elaklar qum tarkibidagi shag‘al va chaqiq toshlarni 
ajratish uchun ishlatiladi.
10mm dan katta donalar 0,5%( massa bo‘yicha)gacha ruxsat etiladi, 5mm 
dan yirigi esa:
- tabiiy qumda –