Referati Topshirdi: Isoqova z qabul qildi: Maxmudov M



Yüklə 199,59 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/3
tarix22.12.2022
ölçüsü199,59 Kb.
#77194
növüReferat
  1   2   3
referat z



 
Namangan davlat universiteti 
Biotexnologiya fakulteti 
ZOI-AU-21-gurux talabasi 
Isoqova Zaynapxonning 
O’zbekistoning eng yangi tarixi 
fanidan yozgan
Referati
Topshirdi:
Isoqova Z
Qabul qildi:
Maxmudov M 


 
O`zbekistonda inson huquqlari va erkinliklari kafolatining yaratilishi. 
Reja: 
1. O`zbekistonda inson huquqlari va erkinliklari kafolatining yaratilishi 
2. Fuqarolik deganda jismoniy shaxsning ma’lum bir davlat bilan mustahkam 
huquqiy bog’lanishining ahamiyati 
O’zbekiston davlat mustaqilligiga erishgach, ijtimoiy-siyosiy hayotning barcha 
tarmoqlarini demokratlashtirish yo’liga o’tdi. Jahon tajribasidan ma’lumki, 
shaxsning asosiy huquq hamda erkinliklarini qat’iy himoya qilmasdan va amalda 
ta’minlamasdan turib, jamiyatni demokratlashtirish mumkin emas. Xalqimizning 
boy ma’naviy salohiyati, uning tasarrufida bo’lmish ulkan tabiiy boyliklar va 
texnikaviy imkoniyatlar, mustahkamlanib borayotgan xalqaro aloqalar demokratik 
rivojlanish hamda inson huquqlariga rioya etilishi uchun zarur shart-sharoitlarni 
bosqichma-bosqich yaratish imkonini bermoqda. 
O’zbekiston Konstitutsiyasi inson huquq va erkinliklari borasida BMT ning 1948 
yilda qabul qilingan “ Inson huquqlari Umumjahon deklaratsiyasi”ifodasini topgan 
qoidalarni 
yahlit 
mushtaraklikda 
mujassamlashtirib 
olgan. 
O’zbekiston 
Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, 
millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’I 
nazar, qonun oldida tengdirlar. Imtiyozlar faqat qonun bilan belgilab qo’yiladi 
hamda ijtimoiy adolat prinsipiga mos bo’lishi shart. 
Inson huquqlari jahonda yetakchi maqomga ega. Har qanday rivojlangan demokratik 
fuqarolik jamiyatini barpo etishda inson huquqlari roliga yetarli baho bermaslik 
mumkin emas. Asosiy huquq va erkinliklarning rag’batlantirilishi hamda 
himoyalanishi yanada muhimrog’i,k jamiyatda har bir inson huquqlari 
kafolatlarining amaldagi tizimining tashkil etilishi huquqiy davlat qurishning bosh 
sharti hisoblanadi. Konstitutsiya loyihasini tayyorlash jarayonida xalqaro huquq 
qoidalariga, Birlashgan millatlar tashkilotining hujjatlariga, Butunjahon inson 
huquqlari Deklaratsiyasiga amal qildi. Dunyoning ko‘pgina taraqqiy etgan va 
rivojlanayotgan mamlakatlarining konstitutsiyaviy hujjatlari o‘rganib chiqildi. Shu 
bilan birga boy tarixdagi davlat boshqaruv tizimi va adolatli qonunshunoslik 
an’analari ham chuqur o‘rganildi. Yangi mustaqillik Konstitutsiyasi loyihasida 0 
‘zbekistonda yuz bergan tarixiy o‘zgarishlar hisobga olindi. Xususan, O’zbekiston 
mustaqilligini qonunlashtirish, iqtisodiyotda bozor munosabatlariga o’tishning 
shartlari, davlat va jamiyat qurilishida demokratik tizimning tamoyillari, inson 


huquqining ustuvorligi o‘z ifodasini topdi. Konstitutsiyada bayon etiladigan 
masalalami birma-bir o‘rganib chiqish uchun 35 kishidan iborat ishchi guruh va har 
bir bolimini alohida tayyorlaydigan kichik guruhlardan iborat komissiyalar tashkil 
etildi. O’zbekiston Respublikasi o’zining ichki va tashqi siyosatida BMT ning 
ikkinchi Umumjahon konferensiyasida 1993-yili tasdiqlangan “ Inson huquq va 
erkinliklarining universalligi” talablariga qat’iy rioya etib, ular himoyasi barcha 
davlatlarni qonuniy ravishda tashvishlantirib turuvchi muammo ekanligi 
haqiqatidan kelib chiqadi. Bugun jahonda 300 dan ortiq hujjat inson va fuqarolar 
huquqi sohasidagi xalqaro-huquqiy hujjatlar tizimini tashkil etadi. Ularning 
aksariyatini BMT ning xalqaro-huquqiy hujjatlari tashkil etadi. 
Universal maqomdagi hujjatlardan tashqari, inson huquqlarini ta’minlash va 
himoyalashning mintaqaviy tizimlari faol shakillantirmoqda. Bugungi kunda 
Evropa, Amerika va Afrika tizimlari mintaqada inson huquqlarini ta’minlashning 
ko’proq rivojlangan tizimi hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi hozir inson huquq 
va erkinliklarini himoyalash sohasidagi 60 dan ortiq xalqaro-huquqiy hujjatlarga 
qo’shilgan. 
Inson huquqlari-inson shaxsi va turmushining tarkibiy qismi. Odatda, inson 
huquqlarining uch bo’g’ini bir-biridan farqlanadi: fuqarolik va siyosiy huquqlari
yashash huquqi, qiynoqqa solishning, adolatli sudlov huquqi, shaxsiy hayotning 
daxlsizligi huquqi, fikr va so’z erkinligi huquqi, uyushmalarga birlashish huquqi va 
boshqalar; iqtisodiy va ijtimoiy huquqlarbilim olish huquqi, mehnat qilish 
huquqi, ijtimoiy ta’minot olish huquqi, malakali tibbiy xizmatdan foydalanish 
va uchinchi bo’g’in huquqi, deb ataluvchilar (tinchlikda bo’lgan huquq, 
rivojlanishga bo’lgan huquq va h. k). 
Mazkur qoidaq O’zbekiston qonun hujjatlarining butun bir tizimida mustahkamlab 
qo’yilgan. Unga ko’ra; fuqarolarning faqat ayrim qatlamlari-nafaqa oluvchilar, 
nogironlar, talabalar, bolalar, urush va mehnatfaxriylariga qonunga binoan biror-bir 
imtiyozlar berilishi mumkin. Belgilangan imtiyozlar ijtimoiy adolat va qonun oldida 
tenglik prinsiplariga asoslanishi darkor. 
Jamiyatda shaxsning tutgan o’rni, fuqarolarning asosiy huquq va erkinliklari hamda 
burchlari konstitutsiyaviy huquq normalarida o’z ifodasini topqdi. Inson va jamiyat, 
shaxs va davlat munosabatlaridagi qator muammolar yechimini topishda, 
avvalambor huququy holatiga qanchalik yondashilganligi katta ahamiyatga ega. 
Shaxsning huquqiy holatining asoslari, uning tarkibiy qismlari har bir taraqqiy etgan 
mamlakatlar konstitutsiyalari, 
konstitutsiyaviy 
qonunlari 
va qonunlarida 
mustahkamlab qo’yilgan. 


Har bir shaxs jamiyat a’zosi sifatida namoyon bo’lar ekan, shu jamiyat va uning 
a’zolari oldida ma’lum mas’uliyatlarni o’z bo’yniga oladi. Chunki shu jamiyat a’zosi 
sifatidagina u ma’lum mavqeiga ega ekan, shu sababli jamiyatning faol a’zosiga 
aylanishi lozim. 
Jamiyat o’z navbatida davlat bilan ham ma’lum munosabatlar o’rnatadiki, bunday 
munosabatlarning eng yuqori ko’rinishi, o’zining har bir a’zosining huquq va 
erkinliklari davlat tomonidan himoya qilinishi, himoya qilinishining muammosini 
qanchalik darajada hal qilinganligi bilan ifodalanadi. Davlat jamiyat hayotidagi 
barcha ijtimoiy –iqtisodiy, siyosiy munosabatlari tartibga solib borish vazifasini 
amalgam oshirishda huquqiy vositalardan qanchalik mohirona foydalana olsa, 
jamiyat hayoti ham shunchalik erkin muhitga ega bo’ladi. Shaxsning huquqiy holati 
asosan ikki mezon asosida belgilanadi. Birinchidan, shaxsning jamiyat a’zosi 
sifatidagi munosabatlarida, ikkinchidan, shaxsning muayyan davlat bilan yuzaga 
keladigan munosabatlar asosida. 
Shaxs huquqiy holatini belgilovchi, ya’ni shaxsning tartibga solinishi jamiyatda 
amalda bo’lgan ijtimoiy normalar ta’sirida yuzaga keladi. Bunda urf-odat, odob-
axloq normalarining, jamiyatda mavjud va shakllanayotgan an’analarning alohida 
o’rni mavjud. Shunga qaramay, ijtimoiy normalar shaxsning huquqiy holatiga 
salmoqli ta’sir o’tkazmaydi. 
Shaxs bilan davlat o’tasidagi munosabatlar hujjatlar bilan tartibga solinadi. Davlat 
mavjud bo’lgan barcha huquq sohalarining vazifasim ijtimoiy munosabatlarni 
tartibga solishga qaratilgan bo’lsada, eng asosiy tomoni-konstitutsiyaviy huquq 
sohasi asosida shaxsning huquqiy holatiga ma’lum baho berish mumkin. 
Shaxsning huquqiy holatiga ta’sir etuvchi qator omillar mavjudki, ular bevosita 
shaxsning jamiyat va davlat bilan bo’lgan munosabatlarida ko’rinadi. 
Avvalambor shaxsning muayyan davlat bilan uzviy huquqiy munosabatda bo’lishi, 
ya’ni shu davlat fuqaroligiga ega bo’lishlikning o’zi alohida huquqiy holatni 
belgilab beradi. Fuqaroligi bo’lmagan, ya’ni hech bir davlat fuqaroligini olmagan 
shaxslarning huquqiy holati muayyan davlat alohida holatda bo’ladi. 
Ikki fuqarolikka yoki ko’p fuqarolikka ega bo’lgan shaxslarning huquqiy holati ham 
ma’lum munosabatlarda o’zgacha holat kasb etadi. Demak, fuqarolik, fuqarolikka 
ega bo’lmaslik, ko’p fuqarolik masalalari shaxsning huquqiy holatiga ta’sir etuvchi 
omildir. Ikkinchidan, shaxsning huquqiy holatiga ta’sir etuvchi omillardan yana biri, 


shaxsning ma’lum yoshga to’lishi va natijada muomala layoqatiga ega bo’lishi 
hisoblanadi. 
Huquqiy layoqatga ega bo’lish ham alohida ahamiyat kasb etadi, ya’ni o’z hatti- 
harakatiga ongli ravishda yondasha olishlik lozim. O’zbekiston qonunlari bilan 
inson huquq va erkinliklarini davlat tomonidan qonuniy cheklashlarga qo’yiladigan 
aniq talablar quyidagicha belgilangan: 
1. faqat qonunga asoslanish; 
2. boshqalarning huquq va erkinliklarini xurmatlash, axloq talablarini, 
demokratik jamiyatda jamoat tartibi va ijtimoiy farovonlik talablarini 
qondirish maqsadlarida amalgam oshirish. 
Shu bilan birga huquq va erkinliklarni cheklashga favqulotda hollardagina yo’l 
qo’yiladi. 

Yüklə 199,59 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin