Rəfizadə Elnarə Teymur qızı Müasir tədris üsulları

Rəfizadə Elnarə Teymur qızı

Müasir tədris üsulları

Dünya təhsilinə inteqrasiya etdiyimiz bir zamanda təhsilə innovativ yanaşmalar, təhsil prosesində şəxsiyyətin formalaşmasının yeni imkan və yollarının axtarışı ön plana çıxır. Şagirdlərə informasiya verməklə yanaşı, onları birgə axtarışa, əməkdaşlığa sövq edən mühitin yaradılması aktuallıq kəsb edir. Şagirdin təfəkkürün inkişafı təhsilin başlıca məqsədidir. Təhsil prosesində təlimin inkişafetdirici xarakteri tədris zamanı tətbiq olunan metodlardan çox asılıdır. Bu zaman şagirdin təfəkkür inkişafının qayğısına qalmalı , nəyi, nə üçün və necə öyrənmək problemi həmişə diqqət mərkəzində olmalıdır. Bunun üçün müxtəlif tədris üsullarından istifadə olunur.Fərqli tədris üsullarının nəzəriyyəsinə əsaslanan bu müxtəlif tədris metodlarından istifadə müəllimləri tam potensiallarını ortaya qoymağa kömək edir. Bununla yanaşı istər şəxsən, istərsə də onlayn olaraq dərslərdə tələbələri cəlb edir və həvəsləndirir

Təlim prosesində ənənəvi tədris üsulları ilə müasir tədris üsulları arasında müəyyən fərqlər mövcuddur.Müasir təlim müəllimyönlü əvəzinə şagirdyönlüdür. Təhsil sahəsində şagird yönümlü fəaliyyət şagirdlərin mənafeyinə , maraq və tələbatının ödənilməsinə,istedad və qabiliyyətlərinin, potensial imkanlarının inkişaf etdirilməsinə xidmət edir(6;72)

Tədris üsullarını iki əsas parametrə əsaslanaraq dörd kateqoriyaya bölə bilərik müəllimyönlü yanaşma və şagirdyönlü yanaşma, təhsilə yüksək texnologiyalı yanaşma və aşağı texnologiyalı yanaşma .(3) Bu üsullara “birbaşa tədris”,”çevrilmiş sinif”,” kinestetik öyrənmə”,“oyun əsaslı öyrənmə”, “sorğu-əsaslı öyrənmə” və s. daxildir.

“Birbaşa tədris” mühazirələr və müəllimin rəhbərlik etdiyi nümayişlər vasitəsilə ənənəvi tədris strategiyasına istinad edən üsuldur. Müəllimyönlü yanaşma çərçivəsində əsas tədris strategiyası olaraq , birbaşa təlimat passiv öyrənmədən və ya tələbələrin çox dəqiq təlimatı dinləmək və izləməklə onlara lazım olanı öyrənə bilməsi ideyasından istifadə edir. Müəllimlər və professorlar yeganə bilik tədarükçüsü kimi çıxış edirlər və müəllimlər tələbələrə bilikləri ilk növbədə mühazirələr və ssenarili dərs planları vasitəsilə çatdırmağa çalışırlar. Birbaşa tədris proqramlarına müəllimin deməli olduğu şeylər və dərsin hər dəqiqəsi üçün şagirdlərin yerinə yetirməli olduğu fəaliyyətlər daxildir.Tələbə üstünlüklərini özündə əks etdirmədiyinə və ya onlara praktiki və ya alternativ öyrənmə imkanları vermədiyinə görə, birbaşa tədris son dərəcə müəllimyönlüdür. Bu üsul həm də adətən aşağı texnologiyalı yanaşma sayılır çünki o, kompüter və ya mobil cihazlardan çox dərslik və iş dəftərlərinin istifadəsinə əsaslanır.

“Çevrilmiş sinif” üsulunda ənənəvi metodlardan fərqli olaraq, tələbələr yeni materialı və ya məzmunu evdə təkbaşına öyrənir və eyni şeyi məktəbdə tətbiq edirlər. Bu metod məktəbdə məzmun təmin etməyin əksidir və tələbələrdən onu nəzərdən keçirmələrini və ya evdə məşq etmələrini xahiş edir. Şagirdlər bu üsulu evdə təlimat videosuna baxaraq, onlayn axtarış edərək və ya müəllimin tez-tez paylaşdığı məzmun üzərində işləməklə tətbiq edirlər. Məhz buna görə də bu üsul yüksək texnologiyalı yanaşma hesab edilir.Bu üsulda ev tapşırığı yoxdur. Bunun əvəzinə məktəbdə hər şeyi bitirirlər.

Bəzən toxunma öyrənmə” və ya “təcrübəli öyrənmə” kimi tanınan “kinestetik öyrənmə” çoxlu intellekt ideyasına əsaslanır. Tələbələrdən yaratmağı tələb edir. Kinestetik öyrənmə mühitində tələbələr mühazirələrə qulaq asmaq və ya nümayişlərə baxmaq əvəzinə fiziki fəaliyyətlə məşğul olurlar.(3) Təcrübələr, rəsm çəkmək, rol oyunları,səhnələşdirmə tarix dərslərində sinif fəaliyyətinin nümunələridir.Bu üsulun üstün cəhətlərdən biri odur ki, “kinestetik öyrənmə” nadir hallarda texnologiyaya əsaslanır, çünki metod texnoloji bacarıqlardan daha çox hərəkət və yaradıcılığı qiymətləndirir.

“Oyun Əsaslı Öyrənmə” başqa adla rollu oyunlar müasir tədris metodlarında istifadə olunan tədris üsullarından biridir. Rollu oyun hər hansı bir problemə müxtəlif nöqteyi- nəzərdən yanaşmalardan ibarətdir. İştirakçılar müxtəlif rolları öz üzərlərinə götürürlər və hər hansı bir hadisəni bu mövqelərdən qiymətləndirirlər.Bu metod şagirdlərin yalnız birbaşa təcrübəsindən deyil, həm də simulyasiya edilmiş təcrübədən öyrənə bilməsinə əsaslanır. Əsas məqsəd şagirdlərə onlarınkından fərqli fikir, vəzifə, maraq, hobbi və motivasiyaları olan həmyaşıdlarını başa düşməkdə kömək etmək üçün tanış olmayan şərait yaratmaqdan ibarətdir. (7;470)

“Sorğu-əsaslı Öyrənmə”-də müəllimlər tək səlahiyyətli şəxs kimi fəaliyyət göstərmək əvəzinə, tələbələr öz öyrənmə proseslərində daha fəal və iştirakçı rol alır. Layihələr üzərində işləyərkən müəllimdən dəstək və rəhbərlik xahiş edirlər. Tələbələr müxtəlif layihələrdə iştirak edə, öz suallarını hazırlaya və sonra tədqiqat apara bilərlər. Tələbələr onlayn resurslardan istifadə edərək öz hazırladıqlarını videolar, veb səhifələr və ya rəsmi təqdimatlar vasitəsilə nümayiş etdirə bilərlər. Müəllimin rolu tələbələri sadəcə maraqdan kənara çıxaraq, tənqidi düşünməyə və anlamaya yönəltmək, onları suallar verməyə təşviq etmək və araşdırma zamanı onlara dəstək olmaqdır.

Təhsil şagirdləri dərin və hərtərəfli biliklərlə təmin etməlidir.Müasir tədris üsulları ilə təşkil olunan dərslərdə ənənəvi dərslərdən fərqli olaraq şagirdin potensialı özünü daha aydın büruzə verir. Yeni təlim texnologiyalarının tətbiqi ilə əlaqədar ənənəvi təlimin çatışmazlıqları üzə çıxır və bu da bizə yeni tədris üsullarından istifadəyə daha çox ehtiyac var deməyə imkan verir . Yazımı məşhur təhsil islahatçısı Con Dyuinin sözləri ilə sonlandırmaq istəyirəm . “Bu günün uşaqlarını dünənin metodları ilə öyrətsək sabahlarını oğurlamış olarıq”