Psixologiya inson ruhiyatining o'ziga xos xususiyatlari ko'rinishlari va rivojlanishning umumiy qonuniyatlarini tadbiq etadi. Ruhiyat deganda nima tushuniladiq
Ruhiyat bu insonning ichki tuzilishi, ichki dunyosi, qobiliyatlari, barcha
sohadagi imkoniyatlari kabilarni qamrab oladi. Tor ma'noda ichki dunyo tushuniladi.
Psixologiya o'zining predmetini to'rt bo'limga bo'lib o'rganadi:
1. Psixologiyaning asosiy masalalari.
2. Bilish jarayoni.
3. Shaxsning hissiy-irodaviy xususiyatlari.
4. Shaxsning individual tipologik xususiyatlari.
Birinchi bo'lim, psixologiyaning asosiy masalalarida
a) fan predmeti;
b) vazifalari, prinsiplari, tarixi, metodlari, sohalari o'rganiladi.
Psixologiya o'z vazifalarini amalga oshirishda konkret prinsiplarga tayanadi.
Prinsip tamoyil degan ma'noni anglatadi. Prinsiplar ikkiga bo'linib, ya'ni asosiy
prinsiplarga hamda yordamchi prinsiplarga tayangan holda tadqiqot ishlari olib
boriladi.
Asosiy prinsiplarga:
1. Determinizm prinsipi.
2. Ong va faoliyat birligi prinsipi.
3. Psixikani faoliyatda taraqqiyo etish prinsipi kiradi.
Yordamchi prinsiplarga esa tarixiylik prinsipi, nazariya va amaliyot birligi prinsipi, monizm prinsipi va hokazolar kiradi.
Determinizm nima?Determinizm so'zi sabab va oqibatning o'zaro birligini
ifodalaydi. Bu prinsipga ko'ra sababsiz oqibat bo'lmaydi. Determinizm prinsipiga
ko'ra psixika taraqqiyoti individning yashash muhiti bilan belgilanadi, ya'ni muhit
o'zgarishi bilan psixika ham o'zgaradi. Masalan: qishloqda yaxshi dars o'ta
olmaydigan qoloq bir maktabning o'quvchisi bilan shaharda maxsus chuqur ta'lim
beriladigan lisey o'quvchisi tafakkuri o'rtasida farq bo'lishi tabiiy. Farqning sababi
mavjud. Sababi muhit, shart-sharoitdir.
Agar muhit o'rtasidagi farq qanchalik kam bo'lsa, psixik xususiyatlarning
rivojlanishi va shakllanishida ham farq kam bo'ladi. Aksincha esa farq katta bo'ladi. Determinizm prinsipi nima uchun prinsip sifatida qabul qilinganq Psixologik
voqeliklarni tadqiq etishda, ularni baholashda va rivojlantirishda determinizm
prinsipiga amal qilinadi.
