Reja: " Sab’ayi sayyor" dostoni haqida

Одежда шахская была красна. Он цвета розы попросил вина. На зов его пришла царица роз. В ее руках был розовый поднос.

TIIAME

Chorshanba kuni havo rang (nilufar rangli) qasrda hikoya tinglanar ekan, biz uni 2 xil talqin etishimiz mumkin. Birinchi jihati Olloh taolo ushbu kuni Rabg’uziyning keltirishicha: “Suvni yaratdi, yellarni, bulutlarni chiqardi, daraxtlar, o‘t-o‘lanlarni yaratdi, ularga urug‘ boylab ko’payish xususiyatini ato etdi, hammaga rizq-ro‘z ulashdi.” Ko’rinib turibdiki olamdagi moviy, ko’klikka burkangan mo‘’jizalar ushbu kuni bunyod bo’ldi.
Ushbu kuni Mehr va Suhayl hikoyasi tinglanar ekan, hikoyadagi aksariyat hodisalar dengizda ro‘y beradi. Shuningdek bundan tashqari hikoyani o’qish davomida ushbu rangning motam belgisini ifodalashiga ham guvoh bo’lamiz:

ТПАМЕ

Нилуфардек либослар била ой Булди хуршеддек ж ах, он орой.
Уйлаким куз ёрутцали жовид Чицти кук атласин кийиб хуршед.
Шах, в голубом от головы до ног, Избрал жилищем голубой чертог. Вошла к нему красавица тотчас.
Ее одежда — голубой атлас.

TIIAME

Payshanba kuni shu kun homiysi Mushtariy (Yupiter) rangiga mos sandal qasrda Shoh Bahrom Muqbil va Mudbir haqidagi qissani tinglaydi. Unga ko’ra, Muqbil va Mudbir Boxtar deganjoydan Xovarga yo‘l oladilar. Muqbil ibodatli, rostgo’y bo’lib, Mudbir kazzob va pastkash edi. Ular qaynoq vodiyi hamimdan birga o’tadilar. Mudbirning ahmoqona gaplaridan Muqbil ko‘p ozor chekib, undan voz kechmoqchi bo’lsa, Mudbir yalinib tavba qiladi. Ular shu tariqa safarda davom etadilar. Dengiz sohiliga borib bir kemaga chiqadilar. Muqbil, odatdagidek, ibodat qilib, tasbeh o’girib o’tirsa, Mudbir Xudoga shirk keltirib valdiray boshlaydi. Shunda to’fon kelib ularning kemasini g’arq qiladi. Bu ikkisi taqdir taqozosi bilan qutulib qirg’oqqa chiqib, o’rmonga duch keladilar.

THAME

Жилвагар булди сарви сандал бу, Сандалигун либоси ту-барту. \улла сандал насини турфа сижоф, Сар-басар даврасида сандал боф.
Сандаловою свежестью дыша, Сандаловыми платьями шурша. Красавица, раскрыв свою ладонь. Кусок сандала бросила в огонь.

TIIAME

Juma uchun uning homiysi Zuhra (Venera) rangiga mos oq qasr barpo qilingan edi. Nihoyat, muborak juma (odina) kuni Bahrom oppoq - kofuriy kiyimda oq qasr ichida fil suyagidan yasalgan taxt ustida o’tirib oq kiyimli go’zal bilan billur jomda oq may ichadi va Chin go’zali qoshida xorazmlik musofirning hikoyasini tinglaydi. Musofir o’zining Xorazmdan ekanligini, soz chalishini, iqlimdagi barcha ustozlar uning shogirdlari ekanligini, kutilmagan- da bir chinlik savdogaming go’zal kanizagi Xorazmga kelgach, uning ishi kasodga uchraganini, kanizak huzuriga borib arz qil-ganini, uning sozini tinglab, uning tarixi bilan qiziqqanini va kanizak unga boshidan o’tganlarni so’zlab berganini aytadi. Shoh Bahrom aytilganlardan bu kanizak Dilorom ekanligini bilib uni olib kelish uchun Xorazmga sipohlarini jo’natadi.

ТИАМЕ

Цилди, оламни ёрутуб нури, Азми гунбаз саройи кофурий. Х,улла бирла ^аририни бути чин, Бериб эрди бу ранг ила ойин.
Одетый в белый шелк, явился шах, И потонул весь мир в его лучах. Царевна, облачившись в белый шелк. Была готова свой исполнить долг.

THAME

Ranglar	Qora	Ko‘k	Qizil	Sariq	Yashil	Turli rang	Oq
Metallar	qo’rg’oshin	qalay	temir	oltin	mis	simob	kumush
Toshlar	Yoqut (granat)	topar	Yoqut (rubin)	Qizil yoqut	zumrad	billur	Ko‘k yoqut (sapjir)
Hayvonlar	yumronqoziq	kiyik	bo’ri	sher	echki	maymun	mushuk
Qushlar	Sassiq popushak	burgut	qirg’iy	oqqush	kaptar	laylak	boyqush

THAME


Bahrom va Dilorom sarguzashtlaridan iborat bo’lgan qoliplovchi qissada ikki masala badiiy tarzda hal qilingan. Ulardan biri podshoh-oshiq masalasi bo’lsa, ikkinchisi podshoh- hukmdor masalasidir. Bu masala, ya'ni Bahrom kim bo’lishi kerakligi masalasi qissaning qahramoni Bahromning o‘zi tomonidan ham muhokama qilingan. Bu haqda Alisher Navoiy dostonning o‘n beshinchi - "Bahromning ishq tug’yonidin bexirad..." deb nomlangan bobida alohida to’xtaladi. Unda Bahromning o‘zi bu ikki yo’ldan birini - yo haqiqiy hukmdor - podshoh bo’lish yoki haqiqiy oshiq bo’lishni tanlashi lozimligini tushunadi. Shunday bo’lsa- da, Bahrom podshoh bo’la turib, oshiq bo’lishni ham istaydi.
Ki: "Agar bo ‘Isa shohlig¹ boqiy, Topilur bo ‘yla mohvash soqiy.


(10-tom, 106)
Buki, vaslini topmisham payvast, Shohlig‘ o ‘Imasa, bermas erdi dast.



TIIAME


Dostondagi qoliplovchi qissa voqealari bayonida musofirlar tilidan aytilgan yetti hikoya mazmuni, g’oyasi, badiiyati va qiziqarliligi bilan alohida ajralib turadi. Ulardagi voqealar Sarandeb (Shri Lanka- Seylon) dan tortib, Misr, Rum, Hindiston, Xorazm, Shahrisabzgacha bo’lgan katta jug’rofiy hududda sodir bo’ladi. Xuddi ana shu hikoyalardan ikkinchi musofir tilidan bayon qilingan voqealar tasvirida Alisher Navoiy muhandislikning mukammal namunasi bo’lgan o‘zi yurar taxt, o‘zi harakat qiluvchi zinalarni aks ettiradi. Eng muhimi shundaki, barcha hikoyalar ezgulik va olijanoblikning tantanasi bilan nihoyasiga etadi; sevishganlar murod-maqsadlariga erishadilar, adolat g’olib keladi, yovuzlik va adolatsizlik engiladi. Hikoyalarda romantik tasvir usuli (taxayyul) yetakchi o’rinni egallaydi.


THAME
1.Bahrom seshanba kuni qaysi qasrda kunni o'tkazadi?
a) yashil b) qora c) qizil d) moviy
2.”Sab’ayi sayyor”da Bahrom shanba kunini qaysi yurt malikasi bilan o'tkazadi?

1. 
   Rum b) Hind c) Eron d) Shahrisabz
   

3. 
   Dehlaviy "Xamsa"sining 1-dostoni qaysi?
   

A)"Mahzan ul-asror" B)"Matlaul-anvor" C) "Hayrat ul-abror" D)”Tuhfat ul-ahror“

3. 
   “Xamsa” ning qaysi qahramoni Eron shohi Yazdijurdning o‘g‘li hisoblanadi?
   

A) Bahrom B) Xusrav C) Farhod D) Qays

3. 
   «Sab'ayi sayyor» dostonida Dilorom xorazmlik sozchi-musiqachiga o‘z sirini aytishidan oldin unga qanday shart qo'ygan?
   

A) Xorazmdan ketishni

B) bu sirni hech kimga, aytmaslikni
C) sirni fosh qilmaslikka ont ichiradi D) otasiga — Xojaga bu gapni aytmaslikni. 6.“Sab’ayi sayyor” dostonida Bahrom Rum malikasi huzurida qaysi hikoyani tinglaydi? A) Axiy haqidagi B) Sa’d haqidagi C) Juna va Mas’ud haqidagi D) Zayd Zahhob haqidagi

THAME