Reja: Biotik omillar

Ekotizimdagi biotik munosabatlar
Reja:
1.Biotik omillar
2.Biologik maromlar
3.Biosintezning turlari va tarkibi
Maqsadov Akbar
Biotik omillar
1
Yirtqichlar va yirtqichlar bir-birining populyatsiya dinamikasiga qanday ta'sir qilishini bilib olish va omon qolish uchun moslashishga yordam beradi.
2
Raqobat
Cheklangan oziq-ovqat, suv va boshpana uchun raqobatlashadigan turli turlar o'rtasida resurslar uchun shiddatli jang
3
Simbioz
Turlar omon qolish uchun bir-biriga bog'liq bo'lgan o'zarolik, komensalizm va parazitizmning qiziqarli munosabatlarini o'rganing.
4
Mutualizm
Turlarning changlanish va tozalash simbiozi kabi o'zaro manfaatli hamkorlikni qanday tashkil qiladi, bu ikkala tomonning omon qolishini oshiradi..
Biologik normalar
1
Vorislik
Ekotizimda buzilishdan keyin vaqt o'tishi bilan sodir bo'ladigan, murakkablik va barqarorlikning oshishiga olib keladigan, kelajakda qilinadigan o'zgarishlar qatorini o'rganish kerak
2
Tropk darajalar
Organizmlarning oziqlanish munosabatlariga asoslangan o'zaro bog'liqligini, ishlab chiqaruvchilardan iste'molchilarga va parchalanuvchilarga bo`linadi
3
Asosiy turlari
Ayrim turlarning kichik bir qismi bo'lishiga qaramay, butun ekotizim muvozanatini saqlashda muhim rol o'ynaydi
Biologik maromlar
Hamma tirik organizmlarda sutkalik maromlar mavjud. Biologik maromlar oddiy hujayradagi bioximik reaksiyalardanhayotning hamma tuzulishi tortib, eng murakkab tuzulishga ega bo’lgan organizmlarda bo’lib o’tadi.
Tirik organizmlardagi sutkalik (sirkat) maromlar juda keng diapazonda kuzatiladi. Sutkalik maromlar nafas olish va tana harorati o’zgarishida, yurak faoliyati va qon aylanishida, ichak – oshqozon va ortiqcha moddalarning tanadan chiqarish jarayonlarida kuzatiladi.
Biotik omillar, muhitning biotik omillari — bir yoki har xil turga mansub oʻsimlik, hayvon va mikroorganizmlar hayot faoliyatining organizmlarga taʼsiri majmui. Ayniqsa biotsenoz organizmlari orasidagi munosabatlar juda yaqindan boʻladi
Organizmlarning oʻzaro munosabatlar
Tirik mavjudotlar boshqa organizmlar uchun oziq manbai boʻlishi (oʻt oʻsimliklar oʻtxoʻr hayvonlar uchun oziq hisoblanadi, oʻtxoʻr hayvonlarni esa yirtqich hayvonlar yeydi), ularning koʻpayishiga imkon yaratishi (oʻsimliklarni changlovchi hasharotlar faoliyati), yashash muhiti boʻlib xizmat qilishi mumkin
Ehtiyojlari bir-biriga oʻxshash organizmlar orasida, mas, agar oʻsimliklarning yoruglik, namlik va muhitning b. sharoitlariga nisbatan talabi bir xil boʻlsa, raqobat paydo boʻladi.
Hayvonlar, oʻsimlik, mikroorganizmlar orasida keng tarqalgan. Dukkakli oʻsimliklar (beda va b.) azot hosil qiluvchi bakteriyalar bilan birgalikda yashaydi, bu bakteriyalar oʻsimliklar hayoti uchun zarur boʻlgan uglevodlar va b. organik moddalarni oʻsimliklar ildizidan oladi.
Biotik omillar
1
Organizmlarning biotik o‘zaro munosabatlari yoki biotik omillar deyilganda o‘simliklar, xayvonlar va mikroorganizm-larning bir-birlariga o‘zaro ta’siri tushuniladi
2
Tabiatda yech qanday tirik jonzot o‘z qobig‘iga o‘ralib, ayri ’olda yashay olmaydi. Uni tabiatning ko‘plab tirik vakillari o‘rab olgan bo‘ladi. Ularning barchasi bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlashadi.
3
Organizmlarning o‘zaro ta’sirlashishi, shuningdek, ularning hayot sharoitlariga ko‘rsatgan ta’siri muhitning biotik omillari majmuini tashkil etadi.
Barcha tirik organizmlar hayoti(hujayradan tortib biosferagacha) malum bir tartibda sodir bo‘lib turadi. Barcha o‘simlik va hayvonlarda uzoq tabiiy tanlanish natijasida anatomo-morfologik, fiziologik, biokimyoviy xususiyatlar va belgilar vujudga keladi hamda shular orqali ular muaan sharoitga moslashadi.
Har bir tur yil va yil fasllari davomida o‘z hayotini boshqaradi. Demak, biologik marom deb. organizmlar hayotining yil davomida qafiy ravishda boshqarib turilishiga aytiladi.
Shuningdek malum vaqt oralig‘ida qanaydir bir jarayon yoki hodisaning takrorlanishi, bir holatdan ikkinchi bir holatga o‘tishi hamda qayta tiklanishi tushuniladi
Biosintezning turlari va tarkibi
1-bosqich
2-3 yil davom etadi. Bunda daryo qirg’og’idagi suvi chekingan joylarda namsevar o’simliklar o’sib chiqadilar, lekin ular ham erni qoplamaydilar va shunga ko’ra bu joylarning biotsenozi yakkam-tukam o’sib chiqqan yulg’un, to’qay toli, yovvoyi jiyda va qamish kabi o’simliklardan hamda bir necha turdagi suv bo’yi qushlaridan tarkib topgan
2-bosqich
Biotsenozning 4-5 yillari hisoblanib, bunda u erdagi o’sayotgan qamish hamda bunga o’simliklar 2-3 m balandlikkacha etib erni qalin qoplaydi. Bu joylarda turli hasharotlar, kemiruvchilar va qamishlar orasida hamda erda uya quruvchi qushlar turi uchraydi
3-bosqich
Biotsenoz hayotining 8-10 yillari hisoblanib, bunga buta va daraxtlar boshqa o’simliklardan ancha o’zib ketadi va o’ziga xos daraxtzorni hosil qiladi. Bunday biotsenozda daraxt va butalar ostida soyasevar o’simliklar yaxshi rivojlanadi, daraxtlarga chirmashuvchi epifitlar va parazitlar paydo bo’ladi