Reja: I. Umumiy fizika (Molekulyar fizika) fanining predmati, maqsad va vazifalari. Fanning boshqa fanlar bilan aloqasi. Talabalar bilimiga qo‟yiladigan talab. II. Umumiy yuklama va baholash mezoni. III
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Elektron ta‟lim resurslari: 1. www. tdpu. uz 2. www. pedagog. uz 3. www. Ziyonet. uz 4. www. edu. uz 5. tdpu-INTRANET. Ped
Molekulyar fizika bo‘limining qisqacha tarixi. XVII asr o‗rtalarida fransuz olimi Gessendi Demokrit qarashlariga qaytadi va shunday moddalar borki ularni yanada bo‗laklarga bo‗lish mumkin emas, har bir moddaning o‗zining atomlari bor deya ta‘kidlaydi. XIX asr oxirlarida ingliz olimi Dalton atom va molekulalar to‗g‗risidagi tasavvurlardan foydalanib, tajribadan ma‘lum bo‗lgan formulani keltirib chiqarish mumkin ekanligini ko‗rsatdi. Shu bilan u moddaning molekulyar tuzilishini ilmiy
5
asoslab berdi. Shundan so‗ng ko‗pchilik olimlar tomonidan atom va molekulalarning mavjudligi tan olindi. XX asr boshlarida modda molekulalarining o‗lchamlari, massalari va harakat tezliklari o‗lchandi, hamda ayrim modda atomlarining qanday joylanishi aniqlandi. Bir so‗z bilan aytganda modda tuzilishining kinetik-nazariyasini yaratish tugallandi.
Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni yangi kashfiyotlarninng ochilishiga sabab bo‗ldi. SHulardan biri issiqlikning mexaniq nazariyasining yaratilishidan iborat bo‗ldi. Fizika va ximiya fanlarida atom-molekulyar gipotezaning yaratilishi fanni butun o‗rganish tarixiy davri bilan bog‗liqdir. Issiqlikning mexaniq va dinamik nazariyasining yaratilishi XVIII asrda M. V. Lomonosov tomonidan asoslangan bo‗lsada, moddaning atom-molekulyar tuzilishi moddaning fizikaviy va ximiyaviy hussusiyatlariga asoslangandir, va buni Levkippadan Demokrit davriga qadar o‗rganilgan edi. Moddaning ximiyaviy tarkibining o‗zgarishi sakrash orqali bo‗ladi, deb fransuz fizigi Prust (1754-1826) aytgan edi. Modda tarkibining doimiyligini va uning sakrashsimon o‗zgarishini va bu o‗zgarishlarda mayda zarralarning o‗zgarmasligini, bu zarralar O‗zaro bir-birlari bilan ta‘sirlashgani holda murakkab birlashmalar hosil qilishini to‗liq asoslab bergan olimlardan biri ingliz ximigi Jon Dalton edi. Jon Dalton 6 sentyabr 1766 yilda qishloq to‗qimachisi oilasida tug‗ilgan. U ham vatandoshi Faradey kabi o‗zi mustaqil bilim oladi va 15 yoshida Kandela shag‗ridagi maktablaridan birida matematikadan dars bera boshlaydi. 1793 yili Manchester kollejida fizika va matematikadan dars bera boshlaydi. Sotsialist-xayolparast Robert Ouen uni Manchester falsafiy adabiyot jamiyatiga a‘zo qilib oladi. 1800 yili J. Dalton shu jamiyatning ilmiy kotibi va 1817 yilda uning raisi bo‗ldi. J.Dalton 1844 yili Manchesterda vafot etgan. J. Dalton ximiyaga atom og‗irligi tushunchasini kiritdi va ximiyaviy elementning belgilanishini taklif qildi. Lekin fanda boshlangan yangiliklar ko‗p olimlar tomonidan bir-biridan bexabar holda ochiladi. Masalan o‗sha davrda moddaning atom og‗irligini nemis olimi I.Rixter (1762-1807) tomonidan ixtiro qilingan edi.
(1778-1850)
(1776-1856) |