|
Jozef Lui Gey-Lyussak (1778-1850). 1802 yil J. Daltondan bexabar xolda
o‗zgarmas bosimda gaz hajmining bog‗liqligini fransuz fizigi va ximigi Jozef Lui Gey-
Lyussak (1778-1850) tomonidan ochildi, lekin bu kashfiyot nazariy jihatdan J. Dalton
gaz nazariyasida tushuntirilgani uchun Gey-Lyussak qonuni eksperimental qonun
sifatida qabul qilindi.
1811 yil italyan fizigi va ximigi Amedeo Avogadro (1776-1856) atom-molekulyar
nazariyasini rivojlantirib, bir xil temperaturda, bir xil bosimda va teng xajmlrdagi
gazlardagi molekulalar soni bir xil buladi deb aytdi. Bu son fizikada Avogadro soni
6,02/1023 mol-1 dan yuritiladi. Avogadro bir xil element molekulasi bir qancha
atomlardan tarkib topganligini ham aytib o‗tadi, bu bilan u Gey-Lyussakning
eksperimental qonunini atom-molekulyar nazariyasi bo‗yicha tushuntirilishida yordam
beradi.
Jon Dalton, Bersellius va boshqalar fanda Avogadroni bu nazariy kashfiyotini ham
tan olmadilar va natijada ximiyada atomistikaning rivojlanishi 19 asrning 60 yillarigacha
orqaga surildi. Jerar (1816- 1850) va italyan ximigi Kanpitssыro (1826-1910) lar
tomonidan Avogadro soni tajribada tasdiqlanganidan so‗ng Avogadroning atom-
molekulyar nazariyasi ximiyada rivojlandi va uni fizikada qullanilib issiqlikning
molekulyar-kinetik naziriyasining rivojlanishiga olib keldi hamda Klauzius gazlarning
kinetik nazariyasi formulasini 1857 yili berdi. Demak Joul va boshqa olimlar issiqlik bu
kinetik energiyaning bir ko‗rinishidir. Energiya ning saqlanish qonuni klassik mexaniqa
tushunchasidan harakatdagi molekula va atomlar bir-birlariga tortilish va itarish
kuchlaridan tashkil topgan bu energiyaning saqlanish qonunining bir ko‗rinishidir.
Demak hulosa qilib aytganda, gazlarning molekulyar-kinetik nazariyasi klassik
mexaniqa qonunlariga asaoslangan bo‗lib shu qonuniyat asosidq tushuntirilqr edi.
Dostları ilə paylaş: | 
