Diffuziya hodisasi:
Ikki modda moleklalarining bir-biriga aralashib ketish
hodisasi diffuziya deyiladi. Boshqacha aytganda, diffuziya–turli xil atomlar yoki
molekulalar bir jinsli bo‗lmagan konsentratsiyasining o‗z-o‗zidan baravarlashishidir.
Agar idishga turli gazlar porsiyalarini kiritsak, birmuncha vaqt o‗tgandan so‗ng barcha
gazlar bir tekis aralashadi: idishning hajmi birligida har bir xil molekulalar soni
o‗zgarmay qoladi, konsentratsiya barvarlashadi.
Xona burchagida ochiq turgan atir hidini diffuziya tufayli sezamiz. Moddalarning
bir-biriga aralashish hodisasi suyuqlik, hattoki qattiq jismlarda ham aniqlangan, lekin
gazlarda diffuziya ayniqsa intensiv ro‘y beradi, qattiq jismlardagidan
10
10
marotaba
tezroq ro‘y beradi. Suvga tomizilgan margansovka biroz vaqtdan so‗ng qizg‗ish tusga
kirishi ham diffuziya tufaylidir(50.2-a,rasm). Agar suv bilan siyohni ingichka
(konveksiya bo‗lmasligi uchun) probirkaga, kapillyarga ehtiyotkorlik bilan solinsa,
avval aniq bo‗lgan ajralish chegarasi yoyila boshlaydi va oxir oqibatda suyuqliklar
aralashib ketadi (48.2-b,rasm).
Agar qattiq jismlar bir-birida erisa, ularning atomlari ham aralashadi. Faqat bu
protsess ancha sekin kechadi, shuning uchun qattiq jismlardagi diffuziya faqat XIX
asrning oxiridagina birinchi marta kuzatiladi. 200
0
C gacha qizdirib, so‗ng kattaroq kuch
bilan bir-biriga jips yopishtirib qo‗yilgan oltin va qo‗rg‗oshin molekulalari bir-biriga
1sm
chuqurlikkacha aralashib ketadi. Natijada ikkalasini bir-biridan ajratib bo‗lmay
qoladi. Bu hodisa ham diffuziya tufaylidir.
12
a)
b)
1.2-rasm
O‗zaro aralashib ketish atomlar yoki molekulalar (yoki boshqa zarralar) ning
tartibsiz daydishi natijasidir. Bu hodisa zarralarning issiqlik harakatlari tufayli amalga
oshadi. Diffuziya vaqtida zarralarning harakati mutloq tasodifiydir: zarraning
navbatdagi siljish yo‗li ixtiyoriydir, siljishning barcha yo‗nalishlari teng ehtimollidir
Dostları ilə paylaş: | 
