Reja: I. Umumiy fizika (Molekulyar fizika) fanining predmati, maqsad va vazifalari. Fanning boshqa fanlar bilan aloqasi. Talabalar bilimiga qo‟yiladigan talab. II. Umumiy yuklama va baholash mezoni. III
IV. Molekulalar orasida o„zaro tortishish va itarishish kuchlari mavjud
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
IV. Molekulalar orasida o„zaro tortishish va itarishish kuchlari mavjud;
Molekulalar orasida har doim tortishish va itarishish kuchlari mavjud. Ular bir- biriga juda yaqin kelganda itarishish kuchlari tortish kuchlaridan ustunlik qiladi. Biror kritik masofadan uzoqlasha boshlaganda esa totishish kuchlari ustunlik qila boshlaydi. Qattiq jismlar va suyuqliklarda har doim molekulalar qo‗shni molekulalarni masofada tutib turadi va molekulalar bir-biriga biror kritik masofa atrofida yaqinlashib va uzoqlashib turadi, ya‘ni tebranib turadi. Gazlarda esa molekulalararo masofa ancha katta bo‗lgani sababli ular bir-birlarini masofada tutib tura olmaydilar. Ideal gazlar esa bir- birlarining borligini faqat to‗qnashganda sezadilar (1.3-a,rasm). a)
1.3-b,rasmdan foydalanib ikki molekula orasidagi ta‘sir kuchlarini tushuntiramiz. 1). r da itarishish kuchlari keskin oshadi. 2). r=r
da itarishish va tortishish kuchlari kompensatsiyalashadi. 3). r=r
da tortishish kuchi eng katta qiymatga erishadi. 4). r>r
da tortishish kuchi keskin kamayadi. 5). r>>r
da tortish kuchi nolga teng bo‗ladi. Bunga ideal gazlar misol bo‗ladi. 13
Molekulalararo tortishish kuchlari katta masofalarda, itarish kuchlariga qaraganda ustun keladi. Lekin bu kuchlar ham, molekulalar orasidagi masofa r ortishi bilan tez kamayib boradi va m r 9 10 bo‗lganda deyarli nol bo‗ladi. Shuning uchun molekulalar orasidagi o‗rtacha masofa qancha katta, ya‘ni molekulalar kontsentratsiyasi va unga mos holda gazning zichligi qancha kichik bo‗lsa, real gaz xossalari jihatidan, ideal gazga shuncha yaqin bo‗ladi.
325
101 0 bosim va К Т 15 . 273 0 temperaturada ko‗p gazlarni (masalan, vodorod, geliy, neon, azot, kislorod, havo va boshqalar) ideal gazga juda yaqin deb hisoblash mumkin. Xaqiqatdan ham bunday sharoitda gaz molekulalarining kontsentratsiyasi n 0
25 m -3 tartibida, molekulalar orasidagi o‗rtacha masofa esa m n r o 8 3 10 1 shunchalik kattaki, tortishish kuchlarini hisobga olmaslik mumkin, 1m 3 hajmdagi hamma 25 10 n ta molekulalarning jami xususiy hajmi 3 3
3 1 10 6 /
m d n . Shuning uchun molekulalarning o‗zining hajmini hisobga olmasa ham bo‗ladi. Shu bilan birga hajmi 1m 3 bo‗lgan idishdagi barcha molekulalarning yig‗indi sirtining yuzasi 2 5 6 2 2 10 10 1
m m , ya‘ni idish devorining yuzasidan bir necha marta katta. Bu shuni bildiradiki, gazlarda molekulalarning effektiv diametrini d kichikligiga qaramasdan, molekulalar orasidagi o‗zaro to‗qnashishlar soni idish devorlariga urilish sonidan ancha katta bo‗ladi. Boshqacha qilib aytganda molekulalar hajmini hisobga olmaslikning mumkinligi gaz zarralari orasidagi o‗zaro to‗qnashisxilarni e‘tiborga olmaslikni bildirmaydi.
Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|