I. Barcha moddalar molekula va atomlardan tashkil topgan. Molekulalar
o„lchamga va massaga ega;
Molkulalarning o‗lchamga ekanligini isbotlash uchun quyidagicha tajriba
o‗tkazamiz. Hajmi 1mm
3
bo‗lgan zaytun moyi tomchisini suvga tomizilganda moy suv
yuzasida 0,6 m
2
yuzaga ega bo‗lgan moy parda hosil qiladi. Moy suv yuzasida bir
molekula qalinligida yoyildi deb hisoblab, zaytun moyi molekulasining diametrini
hisoblaymiz.
А
m
m
m
m
mm
S
V
d
7
,
16
10
7
,
16
6
,
0
10
6
,
0
1
10
2
3
9
2
3
.
Bu yerda
А
–Angstrem molekulalar o‗lchamini baholashda ishlatiladigan uzunlik
birligi.
10
1
10
А
m
Zaytun moyi uglevodorod bo‗lgani uchun, ya‘ni uning molekulasi yuzlab
atomlardan tashkil topgan bo‗lgani uchun zaytun moyi o‗lchami ancha katta chiqdi.
Odatdagi anorganik moddalar bir necha atomlardan, ko‗pi bilan o‗ntacha atomdan
tashkil topgan bo‗ladi. Shu boisdan ham ularning o‗lchami zaytun moyiga nisbatan
ancha kichik chiqadi. Tajribalarning ko‗rsatishichi vodorod taxminan (H) atomining
diametri
1 A
, kislorod molekulasi (O
2
) ning diametri
2,6 A
, suv molekulasi (H
2
O) ning
diametri
3 A
va hokozo.
1 mm
3
hajmli suvda nechta molekula borligini hisoblashga harakat qilib ko‗raylik.
3
6
3
10
3
30
3
22
0
30
3
30
3
0
1
10
3 10
,
27 10
,
3,7 10
27 10
27 10
suv
suv
V
sm
m
d
m V
d
m
N
ta
V
m
m
Demak,
3
1mm
hajmli suvda 3,7∙10
22
ta molekla bo‗lar ekan. Bitta molekulaning
massasi esa quyidagicha bo‗ladi:
26
0
22
1
2, 7 10
3, 7 10
m
gr
m
kg
N
Molekulalar o‗lchami juda kichik bo‗lgani sababli, ularni ko‗rish imkonsizdir.
Lekin, texnika taraqqiyoti maxsuli bo‗lmish elektron mikroskoplar yordamida yirik
molekulalarni, masalan o‗lchami
40 A
bo‗lgan oqsil molekulalarini ko‗rish mumkin.
Bunday moleklalarni kuzatish imkoni esa ularni haqiqatda mavjud ekanligining rad etib
bo‗lmas isbotidir.
Dostları ilə paylaş: |
