Reja: I. Umumiy fizika (Molekulyar fizika) fanining predmati, maqsad va vazifalari. Fanning boshqa fanlar bilan aloqasi. Talabalar bilimiga qo‟yiladigan talab. II. Umumiy yuklama va baholash mezoni. III



Yüklə 1,16 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/21
tarix27.04.2022
ölçüsü1,16 Mb.
#56471
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   21
1-Mavzu

 

Elektron ta‟lim resurslari: 

   1. www. tdpu. uz 

2. www. pedagog. uz 

3. www. Ziyonet. uz 

4. www. edu. uz 

        5. tdpu-INTRANET. Ped 

 

 

IV.  



Molekulyar fizika bo‘limining qisqacha tarixi.  

XVII  asr  o‗rtalarida  fransuz  olimi  Gessendi  Demokrit  qarashlariga  qaytadi  va 

shunday  moddalar  borki  ularni  yanada  bo‗laklarga  bo‗lish  mumkin  emas,  har  bir 

moddaning o‗zining atomlari bor deya ta‘kidlaydi. 

XIX  asr  oxirlarida  ingliz  olimi  Dalton  atom  va  molekulalar  to‗g‗risidagi 

tasavvurlardan  foydalanib,  tajribadan  ma‘lum  bo‗lgan  formulani  keltirib  chiqarish 

mumkin  ekanligini  ko‗rsatdi.  Shu  bilan  u  moddaning  molekulyar  tuzilishini  ilmiy 



 

 



asoslab  berdi.  Shundan  so‗ng  ko‗pchilik  olimlar  tomonidan  atom  va  molekulalarning 

mavjudligi tan olindi. 

XX  asr  boshlarida  modda  molekulalarining  o‗lchamlari,  massalari  va  harakat 

tezliklari o‗lchandi, hamda ayrim modda atomlarining qanday joylanishi aniqlandi. Bir 

so‗z bilan aytganda modda tuzilishining kinetik-nazariyasini yaratish tugallandi. 

 

Energiyaning  saqlanish  va  aylanish  qonuni  yangi  kashfiyotlarninng  ochilishiga 



sabab  bo‗ldi.  SHulardan  biri  issiqlikning  mexaniq  nazariyasining  yaratilishidan  iborat 

bo‗ldi. Fizika va ximiya fanlarida atom-molekulyar gipotezaning yaratilishi fanni butun 

o‗rganish tarixiy davri bilan bog‗liqdir. Issiqlikning mexaniq va dinamik nazariyasining 

yaratilishi  XVIII  asrda  M.  V.  Lomonosov  tomonidan  asoslangan  bo‗lsada,  moddaning 

atom-molekulyar  tuzilishi  moddaning  fizikaviy  va  ximiyaviy  hussusiyatlariga 

asoslangandir,  va  buni  Levkippadan  Demokrit  davriga  qadar  o‗rganilgan  edi. 

Moddaning  ximiyaviy  tarkibining  o‗zgarishi  sakrash  orqali  bo‗ladi,  deb  fransuz  fizigi 

Prust (1754-1826) aytgan edi.  

Modda  tarkibining  doimiyligini  va  uning  sakrashsimon  o‗zgarishini  va  bu 

o‗zgarishlarda  mayda  zarralarning  o‗zgarmasligini,  bu  zarralar  O‗zaro  bir-birlari  bilan 

ta‘sirlashgani  holda  murakkab  birlashmalar  hosil  qilishini  to‗liq  asoslab  bergan 

olimlardan  biri  ingliz  ximigi  Jon  Dalton  edi.  Jon  Dalton  6  sentyabr  1766  yilda qishloq 

to‗qimachisi oilasida tug‗ilgan. U ham vatandoshi Faradey kabi o‗zi mustaqil bilim oladi 

va  15  yoshida  Kandela  shag‗ridagi  maktablaridan  birida  matematikadan  dars  bera 

boshlaydi. 1793 yili Manchester kollejida fizika va matematikadan dars bera boshlaydi. 

Sotsialist-xayolparast  Robert  Ouen  uni  Manchester  falsafiy  adabiyot  jamiyatiga  a‘zo 

qilib  oladi.  1800  yili  J.  Dalton  shu  jamiyatning  ilmiy  kotibi  va  1817  yilda  uning  raisi 

bo‗ldi. J.Dalton 1844 yili Manchesterda vafot etgan.  

J.  Dalton  ximiyaga  atom  og‗irligi  tushunchasini  kiritdi  va  ximiyaviy  elementning 

belgilanishini  taklif  qildi.  Lekin  fanda  boshlangan  yangiliklar  ko‗p  olimlar  tomonidan 

bir-biridan  bexabar  holda  ochiladi.  Masalan  o‗sha  davrda  moddaning  atom  og‗irligini 

nemis olimi I.Rixter (1762-1807) tomonidan ixtiro qilingan edi.  

 

 

Jon Dalton 

(1766-1844) 

 

Jozef Lui Gey-Lyussak 



(1778-1850) 

 

Amadeo Avogadro 



(1776-1856) 


 

 




Yüklə 1,16 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin