Reja: Innovatsiyalarning

Turli hayotiy bosqichlaridagi kompaniyaning innovatsion faoliyatini moliyalashtirish

Yangi tashkil etilgan innovatsion kompaniyalar (boshlang‘ich tashkilotlar) moliyasi zamonaviy korporativ moliya
nazariyasi hamda amaliyotini o‘rganish ob’ekti bo‘lgan yirik va o‘rta biznes moliyasidan tubdan farq qiladi.
Zamonaviy korporativ moliyani o‘rganish ob’ekti - bu har qanday boshlang‘ich tashkilotlardan farqli o‘laroq, operatsion faoliyati rivojlangan kompaniyalarning moliyasidir. Operatsion faoliyatni kompaniyaning mahsulot ishlab chiqarishi va sotishi, xizmatlar ko‘rsatishi va ishlarni bajarishi bilan bog‘liq asosiy faoliyati deb tushunish mumkin. Bunday kompaniyadagi moliyachining vazifasi moliyaviy oqimlarni kompaniya samaradorligini oshiradigan tarzda boshqarishdir. Moliyalashtiruvchi kompaniyaning kapital tuzilishi uning qiymatini maksimal darajada oshiradigan tarzda qurishi, kompaniya uchun eng foydali dividend siyosat turini belgilashi, foizlar bo‘yicha to‘lovlarni to‘lashi, oddiy aktsiyalarni sotib olishi va boshqalarning maqbul sxemalarini ishlab chiqish bilan shug‘ullanishi kerak.
Yangi tashkil etilgan biznesda bunday global muammolar yuzaga kelmaydi, tadbirkorning vazifasi juda oddiy: zarur mablag‘larni jalb qilish. Korporativ moliyalashtirish nazariyasiga ko‘ra, har qanday kompaniyaning barcha pul oqimlari uchta asosiy guruhga birlashtiriladi: operatsion, investitsiya va moliyaviy faoliyatdan kelib chiqadigan oqimlar. Agar biz rivojlanishning dastlabki bosqichida yosh innovatsion kompaniyani oladigan bo‘lsak, unda tadbirkor hech narsaga ega emas - na aktivlarga, na o‘z kapitaliga. Tadbirkorlarning barchasi bozorga olib chiqilgan ixtirodan pul ishlashni xohlaydi. Ehtimol, ular hali ham biznes g‘oyasiga ega bo‘lishi mumkin. Ya’ni, biznesni umumiy ma’noda - biznes jarayonlari va savdo bozori darajasida qanday tashkil etilishi haqida g‘oya. Ushbu bosqichda operatsion, investitsiya va moliyalashtirish faoliyatidan kelib chiqadigan pul oqimlari haqida gapirish hali kerak emas.
Har qanday tadbirkor va innovatsion loyiha tashkilotchisi duch keladigan eng asosiy muhim savol – “Biznesni yaratish va rivojlantirish uchun pulni qayerdan olish kerak?” Bu vazifa o‘ylaganimizdek oddiy emas. Ko‘p hollarda kichik va o‘rta biznes
korporatsiyalardan farqli o‘laroq tijorat kreditini ololmaydi, chunki kredit olish uchun sizga quyidagilar kerak:

1. 
   kredit bilan ta’minlangan aktivlar;
   
2. 
   faoliyatni o‘z vaqtida to‘lashga imkon beradigan operatsion faoliyatdan normal oqim
   

Ko‘pgina hollarda yangi tashkil etilgan kompaniyada kredit bilan ta’minlangan likvidli aktivlari, o‘z kapitali va foizlar uchun to‘laydigan mablag‘i yo‘q bo‘ladi. Shunday qilib, innovatsion startaplar moliyasi bilan korporativ moliyalashtirish o‘rtasida yana bir farq bor - aksariyat hollarda kredit olish imkoniyati mavjud emas.
Yirik kompaniyalar tomonidan moliyaviy resurslarni jalb qilishda keng qo‘llaniladigan klassik moliyaviy vositalar(masalan, obligatsiyalar, tijorat veksellari, bank aktseptlari va boshqalar)ning yangi tashkil etilgan korxonaga “kirish imkoniyati yo‘q” (uning aktivlari yo‘q). Startapga ega bo‘lgan narsa - bu o‘zining kichik kapitali va ixtirosi bilan yangi kompaniya sarmoyadorlarni jalb qilishi mumkin. Buning uchun tadbirkor investorlarni uning g‘oyasi hali ham istiqbolli ekanligiga ishontirishi kerak. Shundagina kompaniya ushbu g‘oyaga asoslanadi.
Noldan boshlangan har qanday kompaniyada moliyaviy qarorlar va kompaniya faoliyatining barcha boshqa jihatlari - jamoa, xodimlar, marketing, intellektual mulkni himoya qilish, huquqiy jihatlar o‘rtasida juda yaqin munosabatlar mavjud. Startapda qoida tariqasida katta korporatsiyada bo‘lgani kabi, alohida moliyaviy bo‘linma yaratish uchun pul yo‘q. Dastlabki bosqichida “moliyaviy menejer” mavqei mavjud bo‘lmaydi. Barcha aniqlovchi moliyaviy qarorlar kompaniyaning ta’sis jamoasi tomonidan qabul qilinadi. Shu bilan bir qatorda texnologik kompaniyalarda mutaxassislar ko‘pincha to‘liq iqtisodiy ma’lumotga yoki moliya bilan ishlash tajribasiga ega emaslar. Albatta, bilimdagi bu bo‘shliq moliyaviy, ko‘p yillik tajriba bilan qoplanishi mumkin. Ushbu tajriba tadbirkor tomonidan sinov va xatolarning qiyin yo‘li orqali to‘planadi – ba’zan unga kompaniya qimmatga tushadi.

• 
  Venchure yoki shamolmi? Banana Republic (AQShdagi taniqli kiyim-kechak ishlab chiqaruvchisi) asoschisi Mel Ziegler sport kostyumlariga ixtisoslashgan ZoZa kompaniyasini ochdi. 165 million dollarlik venchur kapital fondining vakili Geri Rixel BusinessWeekga shunday dedi: “Agar siz pulga ega bo‘lishga jur’at etsangiz, iste’mol bozori sizga xavf tug‘dirmaydi”. Keyinchalik uning fikri noto‘g‘ri ekanligi aniqlandi. 2001-yilning bahorida ZoZa o‘zining birinchi kolleksiyasini chiqardi - yuz minglab kostyumlarda ko‘rsatilgan o‘lchamlar haqiqiylaridan ikki pog‘ona kattaroq edi. Daromad 80% ga yetdi va ikki oy ichida ZoZa bankrot bo‘ldi [5.25]. Demak, tadbirkorlik jasorati, yaxshi g‘oya va arzon mablag‘ yutuq uchun emas, muvaffaqiyatsizlik uchun ham yetarli bo‘lishi mumkin. Shunday qilib, boshlang‘ich moliyalashtirish yirik kompaniyalar moliyasidan tubdan farq qiladi, chunki (1-rasm) korporatsiyalar va kichik innovatsion kompaniyalarning moliyaviy oqimlari o‘rtasida sezilarli farq mavjud. Shu bilan birga, qarzga olingan an’anaviy moliyaviy resurslarning aksariyati (bank kreditlari va kreditlari, kompaniya obligatsiyalari chiqarish va sotish mablag‘lari, boshqa bank bo‘lmagan bozor sub’ektlarining kreditlari shaklida) yosh innovatsion kompaniyalar uchun mavjud emas. Barcha aniqlovchi moliyaviy qarorlar ko‘pincha hech qanday maxsus moliyaviy ma’lumotga hamda moliya bilan ishlash tajribasiga ega bo‘lmagan kompaniya asoschilari jamoasi tomonidan qabul qilinadi.
  

Korporativ moliya va start-aplarni moliyalashtirish

1.