Reja: Ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar va harakat

 Harakat potensialining paydo bo’lish mexanizmi va nerv tolalarida 
uzatinishi. 

---

Nerv muskun hujayralari, hatto suv o’tlari hujayralari qo’zg’alganda hujayra 
ichi muhiti bilan tashqi muhitdagi eritmalararo, so’nuvchi tebranishlarni esnatuvchi 
membrana potensialining o’zgarishi yuz berib, u harakat potensiali deb ataladi. 
Har bir impunsga mos, akson bo’ylab tarqanuvchi elektr signan - spayk deb 
ataladi. Aynan mana shu spayk, nerv tolasi bo’ylab uzatinadigan
informasiyaning asosiy birnigidir. 
Miyelinli nerv tolalarida, harakat potensiali Ranvye bo’g’imlarida yuzaga 
kelib, bo’g’imdan elektr (elektr kabeni bo’ylab, tenegraf axboroti berish) yo’li 
bilan uzatinadi. Miyeninsiz nerv tolalarida uning har bir sohasi, qo’shni sohadan 
elektr signanini qabul qilib, harakat potensiali hosil qiladi va uni navbatdagi 
sohaga uzatadi. Mohiyatan, HP o’z-o’zini qo’lnab- quvvatnab, tarqanadigan 
signandir. 
Harakat potensiali, TP kamayib, pog’ona deb ataladigan kritik darajagacha 
kamayganda 
paydo 
bo’ladi. 
Membrananing 
pog’ona 
darajasigacha 
qutbsiznanishiga (membrana potensialining musbat tomchi sinjishiga) javoban, 
membranadagi potensianga bog’liq natriy kanallarining faolnanishi (kanalning 
ochinishi) ro’y beradi. 
Loligo gigant aksolining TP -60 mVga teng. Tpning -45 mVgacha kamayishi 
harakat potensialining kelib chiqishiga sabab bo’ladi. Bunday vaziyatda 
membrananing elektr sig’imi deyarni o’zgarmaydi, ammo uning elektr qarshiligi 
25 marta kamayadi. Bunday hol membrana Na
+ 
o’tkazuvchannigining oshishi bilan 
benginadi. Boshqacha aytganda, tinchlik paytida membrana K
+ 
ga ko’proq 
o’tkazuvchan bo’nsa, qo’zg’anish paytida unda hujayraga yo’lalgan Na
+
oqimi 
paydo bo’ladi. Membrana potensialining Na
+
muvozanat potensiali (Ye
Na
= +55 
mV) darajasiga yaqinnashishi barobari, kiruvchi Na
+
oqimi kamaya boradi. 
Membrana potensialining musbatlik tomon sinjishi nafaqat natriy kanallarini 
ochadi (faolnaydi) faol kanallari solining kamayishiga (inaktivasiyasiga) ham 
sabab bo’ladi. HP paytida membrana kaliy o’tkazuvchannigining nisbatan sekin 
oshishi ro’y beradi. Na
+